 |
| K: Petkim ceyreklik faaliyet raporu |
Cahit UYANIK
Herkes petrol mühendisi değildir veya yıllar yılı petrol rafinerilerinde veya petro-kimya sektöründe çalışmamıştır. Bu sebeple zaman zaman karşılaştığımız kuş dilinden hallice 'Etilen-Nafta Makası nedir?' yazıları çoğumuz için kolay kolay birşey ifade etmez.
Önce 'nafta' ile başlayalım. Nafta, rafinerilerde ham petrol işlenerek elde edilen sıvı bir ürün. Biz naftayı gündelik hayatta 'Zippo çakmaklara konulan yakıt' olarak biliyoruz. Ancak nafta; petro-kimya sektöründe polietilen vb. mamüllerin üretim sürecinde kullanılan 'etilen'in ana girdisi. Yani polietilen fiyatları etilene, etilen fiyatları naftaya, nafta fiyatları da ham petrol fiyatlarına bağlı.
Naftanın bir fiyatı olduğu gibi, nafta kullanılarak üretilen etilenin de bir piyasa fiyatı var. Söz gelimi 29 Aralık 2024 tarihinde ton başına fiyatları şöyle oluşmuş;
Etilen: 742$
Nafta: 608$
Makas (Aradaki Fark): 134$
Yani Petkim gibi bir petro-kimya ürünleri üreticisi firma 608 dolarlık nafta kullanarak 742 dolarlık etilen ve ondan da polietilen üretmiş. İki hafta önce ise yani 13 Aralıkta fiyatlar şöyle imiş:
Etilen: 745$
Nafta: 600$
Makas: 145$
Bu durumda 24 Aralık'ta etilen-nafta makası 13 Aralık'a göre yüzde 7,9 oranında yani 11$ azalmış. Makas, biraz kapanmış veya küçülmüş. Bunun sebebi ise nafta fiyatının 600'den 608$'a çıkması, etilen fiyatının 745'den 742$'a inmesi olmuş. Sonuçta makas da 145'ten 134$'a inmiş. Yani petro-kimya firması birim naftayı daha pahalıya kullanmış ama bu artış etilen fiyatlarına yansımamış. Yani nafta fiyatı, etilen fiyatına yakınsadığı için fiyat makası azalmış.
Böylece etilen-nafta makas büyüdükçe petro-kimya firmasının maliyetlerinin (çoğunlukla nafta fiyatından kaynaklı maliyet düşüşü) azalarak karının artacağını; makas kapandıkça yani küçüldükçe de maliyetinin artarak karının azalacağını söyleyebiliriz.
Etilen-nafta makasının petro-kimya firması maliyetleri ve dolayısıyla karlılıkları üzerindeki etkilerini uzun vadeli etilen ve nafta fiyat hareketleriyle daha kolay anlayabiliyoruz. Söz gelimi 2024 yılında çeyrek dönemler ve daha önceki zamanda yıllıklar itibarıyla etilen-nafta makasları şöyle:
2024/4: 179$
2024/3: 228$
2024/2: 217$
2024/1: 113$
2023: 190$
2022: 369$
2021: 585$
2020: 338$
2019: 461$
Not: Bu gösterge petro-kimya sektöründe 'nafta-etilen makası' olarak bilinirken, finans sektöründe 'etilen-nafta makası' olarak kullanılmaktadır. Bu farklılığın; petro-kimya sektöründe üretim öncelikli (naftadan etilene ve polietilene), finans sektöründe ise fiyat öncelikli (önce etilen fiyatına sonra nafta fiyatına bakılması) anlayışından kaynaklandığını düşünüyorum.
---------
İnfo Yatırım aracı kurumunun etilen- nafta makası ile ilgili bilgi notu ise şöyle:
"Petrokimya endüstrisinde sıkça karşılaşılan bir terim olan "etilen-nafta makası", iki temel ham madde arasındaki fiyat farkını tanımlar. Bu terim, etilen üretimi için gerekli olan nafta ile etilenin kendisi arasındaki fiyat farkını ifade eder ve genellikle sektör profesyonelleri tarafından maliyet ve karlılık hesaplamaları yapmak için kullanılır.
Etilen ve Nafta Nedir?
Öncelikle, etilen ve naftanın ne olduğunu anlamak, etilen-nafta makasının ne olduğunu kavrayabilmek için oldukça önemlidir. Nafta, genellikle petrolün rafinajından elde edilen bir ham petroldür ve petrokimya endüstrisinde önemli bir hammadde olarak kullanılır. Etilen ise nafta veya doğalgazdan elde edilen, genellikle plastik üretimi için kullanılan, önemli bir petrokimyasal bileşiktir. Etilen, özellikle polietilen ve polipropilen gibi plastiklerin üretiminde kullanılır.
Nafta, etilenin üretiminde en yaygın kullanılan hammaddedir. Bu nedenle, nafta fiyatlarının etilen üretim maliyetini doğrudan etkileyen bir faktör olduğunu söylemek mümkündür.
Etilen-Nafta Makası Nedir?
Etilen-Nafta makası, nafta ve etilen arasındaki fiyat farkını ifade eder. Bu fark, nafta fiyatlarının artması veya etilen fiyatlarının düşmesi durumunda büyüyebilir ya da nafta fiyatları düşüp etilen fiyatları artarsa bu fark küçülebilir. Petrokimya üreticileri, bu fiyat farklarını izleyerek üretim maliyetlerini hesaplar ve karlılık analizleri yapar.
Etilen-nafta makası, petrokimya şirketlerinin kar marjlarını doğrudan etkiler. Yüksek bir etilen-nafta makası, etilen üreticilerinin daha fazla kar elde etmesine olanak tanır çünkü nafta fiyatları ile etilen fiyatları arasındaki fark büyür. Bunun tersi durumda, yani düşük bir etilen-nafta makası olduğunda, üreticilerin kar marjları daralır.
Etilen-Nafta Makasının Önemi
Etilen-nafta makası, sadece petrokimya şirketleri için değil, aynı zamanda genel enerji piyasası ve ekonomik analizler için de önemli bir göstergedir. Etilen üreticileri, yüksek kar marjları elde etmek için nafta fiyatlarının düşük olduğu dönemlerde üretim yapmayı tercih ederler. Öte yandan, etilen fiyatlarının yüksek olduğu dönemlerde ise bu fark daha fazla kar elde edilmesine imkan tanır.
Bu nedenle, etilen-nafta makası, sektördeki ekonomik dengeyi ve üretici stratejilerini anlamak için kritik bir göstergedir. Petrokimya endüstrisi, küresel enerji fiyatlarındaki dalgalanmalardan ciddi şekilde etkilenir. Örneğin, petrol fiyatları arttığında, nafta fiyatları da artar ve bu durum etilen-nafta makasının daralmasına yol açabilir. Diğer yandan, enerji fiyatlarındaki düşüşler veya arz fazlası, nafta fiyatlarını düşürebilir ve etilen-nafta makasının genişlemesine yol açabilir.
Etilen-Nafta Makasının Küresel Etkileri
Etilen-nafta makasının küresel düzeyde büyük bir önemi vardır. Nafta, dünya çapında birçok ülkede önemli bir ticaret kalemidir ve etilen üretimi, çoğu ekonominin önemli bir parçasıdır. Bu nedenle, etilen-nafta makasında meydana gelen değişiklikler, sadece üreticiler için değil, aynı zamanda genel ekonomik koşullar için de bir gösterge olabilir.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, etilen-nafta makası, petro-kimya yatırımları ve enerji politikaları üzerinde doğrudan etkiler yaratabilir. Örneğin, Asya’daki büyük üreticiler, etilen-nafta makasını gözlemleyerek stratejilerini belirlerken, Avrupa ve Amerika gibi bölgelerdeki şirketler de benzer şekilde üretim planlamalarını bu makasa göre yaparlar."
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder