ANKARA NOTLARI / PETROL OFİSİ'NİN KADERİ DGM BAŞSAVCISI NUSRET DEMİRAL'IN ELİNDE

Cahit UYANIK 

Geçen haftanın Ankara'yı karıştıran en önemli iddialarından biri ANAP Bilecik Milletvekili Mehmet Seven'e aitti. Seven, özelleştirme kapsamında bulunan ve ihale hazırlıkları süren Petrol Ofisine ilişkin çarpıcı suçlamalarla bulunup DGM'ye başvurdu. Bu konudaki son kararı DGM Başsavcısı Nusret Demiral verecek. Demiral, Seven'in sunduğu belgeler ve kendi yapacağı araştırmalar doğrultusunda dava açacak veya takipsizlik kararı alabilecek. Petrol Ofisi dosyası, belki de Demiral'ın 'son büyük soruşturması' özelliğini taşıyacak. Çünkü Demiral sonbaharda yaş haddinden emekliye ayrılıyor. Demiral'ın tavizsiz tutumunu bu soruşturmada da sürdüreceği herkesin kabulü. 

Petrol Ofisi Genel Müdürü DYP Bitlis adayıydı

Şu anki Petrol Ofisi Genel Müdürü Mustafa Korel Aytaç eski bir Planlamacı. DPT'de Daire Başkanı iken istifa edip 1991 seçimlerinde DYP'den Bitlis adayı olmuştu. Ancak Bitlis'teki RP adayları daha çok oy alınca Aytaç milletvekili seçilemedi. Aytaç vekil olamadı ama seçimlerden birkaç ay sonra Petrol Ofisinin başına getirildi. Aytaç ilk iş olarak Ofis'in sürekli olarak gerileyen ve yüzde 40'lara inme sinyalleri veren pazar payını yükseltti. Milyarlarca liranın döndüğü akaryakıt bayi transferlerine, devlet imkanlarını zorlayarak 'kredi sistemi' ile karşılık verdi. Ofis'te bir Pazarlama Daire Başkanlığı oluşturdu. Bütün bunların yanı sıra Petrol Ofisinin nasıl özelleştirilmesi gerektiğine ilişkin raporlar hazırlayıp ilgili makamlara sundu. Sonuçta Ofis, özelleştirmenin en ilginç ve en göz alıcı şirketlerinden birisi niteliğinde...

Petrol Ofisi nasıl satılacak?

Peki Petrol Ofisini özelleştirme çalışmaları nasıl gidiyor? Özelleştirme İdaresinden aldığımız bilgilere göre yüzde 4 oranında hissesi Mayıs-1991'de halka arz edilen şirketin yüzde 93,3'ü kamunun kontrolünde... Petrol Ofisi,  Özelleştirme Yüksek Kurulunun satış stratejisini ilk belirlediği şirketlerden biri aynı zamanda... Buna göre ilk etapta şirket hisselerinin yüzde 20'sinin uluslararası kurumsal yatırımcılara satışı planlanıyor. Şimdilerde bu işleme ilişkin danışman firma seçimi yapılmaya çalışılıyor. İkinci aşamada ise yüzde 50'nin üzerindeki bir payın 'çekirdek yatırımcı'ya blok satışı hedefleniyor. Ancak bu satışın TÜPRAŞ'a ait rafinerilerin varlık bazında satışı ile eş zamanlı yapılması gerekiyor.

BAŞKENT NOTLARI / ÜÇ TÜRK İŞÇİSİ YOLU AÇTI, GÖREV DIŞİŞLERİ'NE DÜŞÜYOR

Cahit UYANIK 

Türkiye ile Avrupa Ekonomik Toplulugu (AET) arasında imzalanan 1973 tarihli Katma Protokol, Türk işçilerinin 1986 yılından itibaren birlik ülkeleri içinde serbest dolaşımını öngörüyordu. Ancak Türkiye nasıl Avrupa Birliğine (AB) karşı birçok yükümlülüğünü yerine getirmediyse, AB de uygulama zamanı geldiğinde Türk işçilerine ilişkin kararını belirsiz bir tarihe erteledi. Üstelik üye ülkeler içindeki Türk işçilerinin çalışma koşullarını hayli ağırlaştırıcı kararları da devreye alarak...

Ancak bazı Türk işçileri kaderlerine boyun eğmedi. Gerek işveren gerekse devletle anlaşmazlıklarını kendi ceplerinden para harcayarak, pahalı avukatlar tutarak Avrupa Topluluğu Adalet Divanı'na (ATAD) kadar götürdüler. Meryem Demirel, Zeynep Sevince ve Kazım Kuş adlarındaki bu Türk işçileri, oturma ve çalışma izinlerine ilişkin açtıkları davaları kazandı. 

ATAD'ca verilen karar AB ülkelerinde çalışan Türk işçilerinin, diğer üçüncü ülke vatandaşı işçilerden farklı bir hukuki statüye sahip bulunduğunu ve üye ülkelerin bu statüyü sağlamak için gerekli önlemleri almasının hukuki bir zorunluluk olduğunu hükme bağlıyor. Bu karar, AB sınırları içindeki 2,5 milyon Türk'ü yakından ilgilendiriyor. 

Ancak burada başka bir sorun ortaya çıkıyor. Topluluk hukukunda gerek ATAD kararlarını gerek Türkiye-AB Ortaklık Konseyi kararlarının uygulanmasını denetleyecek bir mekanizma yok. Bu, her bir olay için ayrı ayrı dava açılmasını gerekli kılıyor. İşte bu noktada Dışişleri Bakanlığının devreye girmesi zorunlu. Bakanlığın çeşitli ülkelerde açılmış davaları yakından izleyecek, Türk işçilerini bu konuda aydınlatacak, yönlendirecek ve destekleyecek uzman kadroları istihdam etmesi gerekiyor. Ayrıca mahkeme harçları, avukat masrafları gibi konularda da yine gurbetçilerimize yardımda bulunulması kaçınılmaz bir görev. Fakat Dışişleri Bakanlığında henüz böyle bir hazırlığın esamesi bile okunmuyor. Yetkili ve ilgililerin dikkatine sunulur.

TÜPRAŞ NEDEN ZARAR EDİYOR?

Türkiye Petrol Rafinerileri A. Ş. (TÜPRAŞ), Türkiye'nin en büyük işletmelerinde birisi... Geçen yıla kadar bu cümleye 'en fazla kar edenlerden biri' ibaresi de eklenebilirdi. Aynı zamanda bir borsa şirketi olan TÜPRAŞ, geçen yılın ortasından bu yana sürekli zararda... Yaşanan bu durumla ilgili olarak çeşitli açıklamalar getiriliyor: Kimi Kuzey Irak'tan giren ucuz akaryakıtı suçlu buluyor, kimi bayi karlarının yüksek tutulmasını...

Bu konuda en ilginç açıklama ise TÜPRAŞ Eski Genel Müdürü Kemal Işık'tan gelmişti. Çünkü Işık geçen yıl Nisan ayında görevden ayrılırken TÜPRAŞ'ın zarar edeceğini tahmin etmiş ve şu açıklamayı yapmıştı:

OPEC LOGOSUNUN ANLAMI NEDİR?

Cahit UYANIK

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) resmi logosu... 

"P" harfine tersten baktığınızda savaş baltasını andırıyor... 

OPEC, hep petrolü silah olarak kullanmakla suçlanmıştır...

(Bu yazı 05 Ocak 2019'da Facebook sayfamda yayınlanmıştır.) 

YÜKSEK HAM PETROL FİYATLARI, 2008 CARİ AÇIĞINI 65-70 MİLYAR DOLARA ÇIKARABİLİR

Cahit UYANIK 

Bu dergiye yazı yazmaya başladığımdan bu yana; zaman zaman petrol, petrol fiyatları, yüksek petrol fiyatlarının Türkiye ekonomisi üzerine olumsuz etkilerine değiniyorum. Ama şimdiye kadarki yazılar içinde en endişe verici olanını birazdan okuyacaksınız. Çünkü petrol fiyatlarının 100 dolarlık psikolojik sınırı geçmesi ve kendisine yeni psikolojik sınırı 200 dolar olarak belirlemesi, Türkiye'deki ekonomik dengeleri ve göstergeleri 'kökten' değiştirebilecek bir etkiye sahip. Neden mi? 

Çünkü Türkiye, yüksek ekonomik büyüme hızları sebebiyle zaten cari açıkta bıçak sırtı bir denge üzerinde seyrediyor. Petrol fiyatları ise bu cari açık eğilimini, neredeyse baş edilemez bir yapıya çevirmek üzere. Yüksek cari açıklar, Türkiye'de her zaman Merkez Bankası ve dolayısıyla ekonomideki genel faiz dengesi üzerinde ciddi baskı yaratıyor. Faiz yüksek tutulmazsa, cari açığı finanse etmemize yarayan yabancı kaynak akışı azalıyor. Bu akışta yaşanan bir dengesizlik ise kurun aniden yükselmesi ve ekonomideki tüm dengeleri etkilemesi sonucunu doğurabilme potansiyeline sahip. İşte yüksek petrol fiyatları, deyim yerindeyse şimdi bu olumsuzluğun 'nirengi noktası'nda bulunuyor. Şimdi bu korkutucu tablonun ayrıntılarını verelim.    

Eğer uluslararası piyasalardaki yüksek fiyatlar devam ederse, Türkiye'nin ham petrol faturası bu yıl kesinlikle 20 milyar doları geçecek. Türkiye 2007 yılında 173 milyon varil düzeyinde petrol ithal etti. Bu ithalat düzeyinin korunduğu varsayımıyla ve ham petrolün ortalama varil fiyatı 135 dolar olarak kabul edilirse, 2008 yılında toplam fatura 23,4 milyar dolar olacak. 2007 yılındaki toplam fatura 11,8 milyar dolar olduğu için Türkiye'nin ödeyeceği ek büyüklük, 11,6 milyar doları bulacak. Ham petrol fiyatlarının 200 dolar olması halinde ise -maalesef- Türkiye'nin ödeyeceği fatura 34,6 milyar dolara çıkacak. 

EKONOMİ PENCERESİ / TÜRKİYE VE KABARAN PETROL FATURASININ ÇÖZÜMÜ

Cahit UYANIK 

Türkiye, petrol fakiri bir ülke. Çevresindeki pek çok ülkede verimli petrol kaynakları bulunmasına rağmen, Türkiye'de geniş petrol yataklarına bir türlü rastlanamıyor. Türkiye, bu nedenle artık karadan çok denizlerde petrol aramaya başladı. Halen Doğu Karadeniz kıyılarında oldukça önemli  bir petrol sondaj faaliyeti sürüyor. Doğal gaz aramaları ise Batı Karadeniz kıyılarında derinleştirilmiş durumda. Bu arayışların mutlu sonla bitmesi hepimizin ortak dileği. Çünkü giderek Türkiye'nin petrol faturası büyüyor. Türkiye, binbir zahmetle kazandığı veya dış borç bularak elde edebildiği döviz kaynaklarını petrol ithalatı için yurt dışına transfer ediyor. 

Dile kolay, Türkiye'nin petrol faturası daha 2001 yılında 3,9 milyar dolardı. Bu yılın ilk 6 ayındaki ödemeleriniz ise 3,8 milyar doları geçti. Yani Türkiye, 2001 yılına göre petrole çok daha fazla para ödemeye başladı. Peki Türkiye'nin petrole yaptığı ödemelerin büyüklüğü nerelere ulaşabilir? 10 milyar dolar sınırını geçebilir mi? Eğer bu rakamlara ulaşılırsa bunun Türkiye'nin genel ekonomik dengelerine etkisi ne olur? Bu yazıda bu soruların cevaplarını bulmaya çalışacağız.

Bu yılın ilk aylarında petrol fiyatları ve Türkiye'ye etkisi konusunda öngörülen senaryolar 7 milyar dolardan 10 milyar dolar yelpazesine doğru genişliyordu. En iyimser tahmin petrolün ortalama varil fiyatının 40-41 dolar olacağını gösteriyordu. Ancak yılın ilk aylarında ham petrol ithalat faturası konusunda Türkiye için öngörülen 9 milyar dolarlık en kötümser ikinci senaryo gerçek olmaya doğru gideceği anlaşılıyor.  

Yılın ilk 6 ayındaki gelişmeler ve şartların ikinci yarıda da geçerli olması durumunda Türkiye'nin ham petrol faturası 7,6 milyar dolar olarak kesinleşecektir. Ancak ikinci yarının 1,5 ayındaki gelişmeler (1 Temmuz-15 Ağustos) petrol fiyatlarının 70 dolar düzeyine çıkabileceği yönünde güçlü sinyaller veriyor. Bu durum Türkiye'nin halen 45-50 dolar aralığında bulunduğu varil başına ithalat maliyetini, 50-55 dolar aralığına çıkarabilecek. Bu durumda Türkiye'nin yıllık petrol faturası 9 milyar dolara çok yaklaşacak. 

PETROL FİYATI YÜZDE 10 ARTARSA, BENZİN FİYATI 2 YILDA 3,2 PUAN ZAMLANIYOR

Cahit UYANIK

Türkiye'deki enflasyonla mücadele süreci maalesef, uluslararası piyasalarda ham petrol fiyatlarının yükselmeye başladığı döneme denk geldi. Petrol fiyatları 2003 yılına kadar akıllı-uslu giderken, 2004 yılından itibaren yükselmeye başladı. Türkiye'de enflasyonla mücadelede 'ince ayar' dediğimiz, önce yüzde 10'un altına daha sonra da yüzde 5'in altına indirme süreci, işte bu petrol fiyatlarının sürekli yükseldiği döneme denk geldi. 

Türkiye'nin enflasyon hedeflerini son 3 yıldır bir türlü tutturamamasının en önemli sebeplerinden birisi ham petrol ve ona dayalı olarak üretilen ürünlerdeki (başta elektrik ve akaryakıt olmak üzere) fiyat artışları. Söz gelimi bu yıl eylül ayı itibarıyla yıllık enflasyon yüzde 11,13 olmuştu. Oysa Merkez Bankası (MB) eylül ayında yıllık enflasyonun yüzde 8,5 olacağını öngörmüştü. Yani hedef tutturulamadı. MB'nin açıklamasına göre yüzde 11,13'lük enflasyonun 3,8 puanlık bölümü tek başına enerji fiyatlarındaki artıştan kaynaklandı. Enerji fiyatlarının çok ağırlıklı olarak petrol fiyatlarından etkilendiğini biliyoruz. Çünkü Türkiye'deki elektrik üretiminin yarısı doğal gaz yakılarak elde ediliyor. Doğal gazın fiyatı ise petrole endeksli...     

Peki uluslararası piyasalarda fiyatı oluşan ham petroldeki artışlar, bizim cebimizi ne zaman ve ne oranda yakıyor? MB, yaptığı araştırmalarda petrol fiyatları ve bunun Türkiye ekonomisine ve ekonomik hedeflere etkilerini ortaya koyuyor. MB'nin 'Petrol Fiyatları Üzerine Ampirik Bulgular' başlıklı araştırmasında döviz kuru, ham petrol ve akaryakıt fiyatları ile tüketici fiyatları arasındaki ilişki sorgulandı. Yani akaryakıt fiyatlarının artışın sebepleri anlaşılmaya çalışıldı. MB'nin araştırmasına göre ham petrol fiyatlarındaki yüzde 10 oranındaki artış, yurt içi akaryakıt fiyatlarını 24 aylık bir dönem sonunda 3,2 puan artırıyor. Yani uluslararası petrol fiyatlarındaki bir artışın ancak üçte biri yurt içi akaryakıt fiyatlarına yansıyor.

111 YIL SONRA TÜRKİYE'DEN ÇIKMA KARARI ALAN 'BP TÜRKİYE' KENDİSİNİ NASIL TANITIYOR?

"Dünyada 1908 yılında faaliyete başlayan bp olarak, sahip olduğumuz küresel tecrübe ve güçle Türkiye’de bir asrı aşkın süredir çalışıyoruz. Dünya dinamikleri ile enerji sektörünün talep ve ihtiyaçlarını yakından takip ediyor ve bu ihtiyaçlar doğrultusunda geleceği şekillendiren teknolojiler üzerine yıllardır faaliyetlerimizi yürütüyoruz.

Dünyanın ihtiyacı olan ısı, ışık ve hareketi sağlayabilme misyonuyla; çalışanlarımız, bayilerimiz ve iş ortaklarımızla birlikte bu ülkede çok önemli yatırımlara imza attık ve toplum ve geleceğimiz adına projeler yapmaya devam ediyoruz. 

bp'nin Türkiye öyküsü

bp’nin kuruluşuna öncü olan “Anglo-Persian Oil Company” şirketi, 1912 yılında İstanbul’da bir ofis açarak Lion & Sun ve Palm Tree markalarını tescil ettirdi. İlerleyen dönemlerde Türkiye pazarında 1949 yılına kadar “Steaua Romana” adı altında faaliyetlerini sürdüren bp, ülkemize yaptığı yatırımları bu dönemde artırarak genişletti. 1957 yılında “bp Petrolleri Anonim Şirketi” olarak değişen ünvanımızla, Türkiye’de iz bırakan çalışmalarımızı bir üst seviyeye taşıdık. Ülke ekonomisi için büyük öneme sahip olan, bp’nin de hissesinin bulunduğu Mersin Rafinerisi’nin devreye alınması sayesinde 3,2 milyon ton ham petrol işleme kapasiteli işletmemiz ile Türkiye ekonomisine katkılarımızı sürdürdük.

HAM PETROL İTHALİNDE 15-20 MİLYAR DOLARLIK FATURAYA DOĞRU GİDİLİYOR

Cahit UYANIK

Türkiye'de daha birkaç yıl önce gündemde bulunan "Ham petrol faturası 10 milyar doları geçer mi?" sorusu yerini, faturanın 15-20 milyar dolara ulaşıp ulaşmayacağına bıraktı. Ham petrolün varil fiyatının dış piyasalarda 90 dolarlar seviyesini geçmesi, Türkiye'nin önümüzdeki yıl ham petrol ithalatına 15 milyar dolar düzeyinde bir ödeme yapabileceği ihtimalini doğurdu. 2008'de ham petrol fiyatlarının ortalama 85 dolardan oluşması halinde, yıllık tüketimi 175 milyon varil düzeyinde bulunan Türkiye'nin ödeyeceği fatura 14 milyar 875 milyon dolara çıkacak. 90 dolarlık ortalama fiyatta ise Türkiye'nin ham petrole ödeyeceği tutar 15 milyar 750 milyon dolara ulaşacak. 100 dolarlık ortalama fiyat 17,5 milyar dolar, 120 dolarlık 'kabus senaryosu' ise 21 milyar dolarlık ithalat faturası oluşturabilir.  

Daha bundan 1 yıl önce ham petrol fiyatlarının 100 dolar düzeyine yaklaşıp yaklaşmayacağı sorulduğunda, çoğu kimse buna inanmıyordu. 70 dolarlık fiyatın 'psikolojik bir sınır' olduğu, bu rakamdan sonra petrol talebi azalacağı için otomatikman fiyatın bu düzeyde dengeleneceği düşünülüyordu. Bu tahminler tutmadı. Şimdilerde 120 dolarlık varil fiyatı için benzeri değerlendirmeler yapılıyor. Ancak 120 dolarlık fiyatın psikolojik sınır olduğunu düşünen uzmanların sayısı giderek azalıyor. 

SONBAHAR ENFLASYONU VE AB'NİN RESESYONA GİRMESİ BİZİ ZORLAR. RUSYA'NIN AKIBETİ İRAN'A BENZER Mİ?

Cahit UYANIK

05 Eylül 2022 pazartesi günü açıklanan Ağustos-2022 enflasyonu beklentilerim (Yüzde 1,5-2 arası) doğrultusunda geldi. Oysa piyasalarda yüzde 2 üzerinde bir rakam bekleniyordu. Yüzde 1,46 olarak açıklanan Ağustos-2022 enflasyonu ile birlikte yıllık enflasyon da yüzde 80,21 oldu. Bu gelişmede bence iki faktör etkiliydi:

1) Özellikle işlenmemiş tarım ürünlerinde yani çarşı-pazar ürünlerinde hasat dönemiydi. Birçok üründe önemli fiyat düşüşleri görülürken, artışlar da ılıman gerçekleşti.

2) Özellikle ilkbahar-yaz aylarında market ürünlerine yapılan yüklü zamlar hala korunmaya çalışılıyor. (TÜFE Nisan-2022'de yüzde 7,25, Haziran-2022'de ise yüzde 4,95 gibi yüksek düzeylerde açıklanmıştı.) Yeni zamlar zorunlu olmadıkça yapılmıyor. Fiyatların oturması bekleniyor. Dolar kurundaki nisbi istikrar da bunu destekliyor.

Ancak bu eğilimin Eylül-2022'de bozulmasını bekliyorum. 01 Eylül 2022'de yapılan elektrik ve doğal gaz zammı, okulların açılmasıyla artan mal talebi ve azalmaya başlayan tarımsal üretimin etkisiyle fiyatların Eylülde artışa geçerek yeniden yüzde 4 civarına çıkacağını düşünüyorum. Hükümet OVP'de yıl sonu için yüzde 65, gelecek yıl sonu için ise yüzde 24,9 enflasyon tahmininde bulunmuştu. Bu tahminin tutması için bundan sonraki aylarda fiyat artışlarının yüzde 2'ler düzeyinde gerçekleşmesi gerekiyor. Oysa çoğu iktisatçı Türkiye'de artık fiyatların gelecek yaz ayı ortalarına kadar yüzde 4-7 bandında seyredeceğini düşünüyor. Bu, 2022 yılı için yüzde 70-80 arasında, 2023 yılında ise yüzde 50 civarında bir enflasyon yaşanması anlamına geliyor. Avrupa'da kış aylarında için neredeyse kesinleşen doğal gaz krizi Türkiye'de yaşanacak mı? Cumhurbaşkanı Erdoğan, bugünkü açıklamasında Türkiye'nin kış aylarında bir enerji krizi yaşamayacağını bildirdi. Bu tespitte Rusya ile iyi ilişkilerin sürmesinin yanı sıra Türkiye'nin son yıllarda LNG (sıvılaştırılmış doğal gaz) ithalatını artırması, bu konudaki önemli ihracatçı ülkeler Katar ve Cezayir ile sıcak ilişkiler içinde bulunması yatıyor. LNG sayesinde doğal gaz (tıpkı ham petrol gibi) gemilere doldurulup taşınabiliyor. LNG alıcı ülkeye geldiğinde gazlaştırma (FSRU) gemilerinden veya karadaki gazlaştırma tesislerinden geçirilerek yerel boru hattına basılabiliyor. LNG ithalatının artması, 'doğal gaz boru hattı-dış siyaset' bağlantısını zayıflatan ve gelecekte zayıflatacak en önemli unsur olarak görülüyor.

G-7 ÜLKELERİ MALİYE BAKANLARI RUS PETROLÜNE FİYAT SINIRI (TAVAN) KOYDU. KARAR TÜRKİYE'Yİ DE ETKİLER

Cahit UYANIK

G-7 ülkeleri (ABD, İngiltere, Fransa, Japonya, Almanya, İtalya, Kanada+AB) Maliye Bakanları; 02 Eylül 2022 tarihinde, Rusya'nın elde ettiği petrol gelirini azaltarak Ukrayna ile giriştiği savaşı finanse etmesini sınırlandırmak için ilginç bir karara imza attı. Buna göre Rus ham petrolü ve işlenmiş petrol ürünleri alımlarında bir üst fiyat sınırı (tavan) belirlenecek. Söz konusu önlem, tavan fiyat tespiti yapılmasının ardından ham petrol için 5 Aralık 2022'de, rafine ürünler için ise 5 Şubat 2023'te uygulamaya konulacak.

Alınan bu karar 160-170 yıllık petrol tarihinde ilginç bir dönemeç oluşturuyor. Çünkü bu önlem hayata geçirilebilirse, petrol tarihinde ilk kez satıcılar değil alıcılar petrol fiyatı tespit edecek. Petrolün tarihinde hep satıcılar (Rockefeller Ailesi, 7 Kız Kardeşler denilen dünya çapında petrol araması ve rafinajı yapan 7 uluslararası petrol şirketi, OPEC, emtia piyasaları, OPEC+ ülkeleri) fiyatları belirler olmuştur.

Bu konu aslında ilk olarak yaz ayları başında dile getirilmişti. Anlaşılan aradan geçen 3 ayda konu hayli olgunlaştırıldı. Şimdi önümüzdeki 3 ayda da bu fiyat tavanının nasıl uygulanabileceği belirlenirken, ülkelere mesele hakkında bilgilendirme yapılacak. ABD Hazine Bakanı Yellen, bu önlemi uygulamak için Hindistan ile yapılan görüşmelerin umut verici olduğunu ifade etti. Çin ve Türkiye için ise bir söylemde bulunmadı.

2 YIL ÖNCE BUGÜN HAM PETROLÜN VARİLİ 1 DOLARA DÜŞMÜŞTÜ

Ham petrolün varilinin 1 dolara düşmesini kafasinda canlandirmak isteyenler için: 159 litre ham petrol 1 dolar. Yani 7 TL'ye...

(Bu yazı 20 Nisan 2020 tarihinde Facebook sayfamda yayınlanmıştır)

OPEC İLE OPEC+ ÜLKELERİ ARASINDAKİ FARK NEDİR? OPEC DIŞI (NON-OPEC) ÜLKELER HANGİLERİDİR?

Cahit UYANIK

Ham petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların artmasıyla "OPEC ülkeleri", "OPEC+ ülkeleri" ve "OPEC-Dışı (non-OPEC) ülkeleri" kavramları son zamanlarda sıkça duyulur oldu. Odağında OPEC'in bulunduğu, birbirine benzeyen ancak karışıklığa sebep olabilen bu kavramların aralarındaki  farklar nelerdir? Bu kavramların kapsamındaki ülkeler hangileridir?

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC)

OPEC ülkeleri (13) şunlardır:

Cezayir, Angola, Kongo, Ekvador Ginesi, Gabon, İran, Irak, Kuveyt, Libya, Nijerya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Venezüella.

OPEC+ Ülkeleri

OPEC+ (OPEC Plus) ülkeleri ise dünya petrol piyasasının önemli üreticileri konumunda bulunmalarına rağmen OPEC'e üye olmayan, ancak OPEC ile işbirliği yapan ülkelerdir. 

Başını Rusya'nın çektiği OPEC+ ülkelerinin sayısı 10'dur. 10 OPEC+ ülkesi ile OPEC, 2016 yılından bu yana çeşitli kota anlaşmaları yapmaktadır. Çünkü OPEC ve OPEC+ ülkeleri 2016 yılında İşbirliği Bildirgesi, 2019 yılında İşbirliği Anlaşması imzalamıştır. OPEC+ ülkeleri gayrıresmi bir oluşum şeklinde değerlendirilse de, OPEC'in petrol üretim kotalarının (artış, azalış veya sabit bırakma) belirlenmesinde sık sık pazarlığa oturduğu bir yapılanma olarak giderek gücünü artırmaktadır. 

OPEC+ ülkelerinin OPEC'le imzaladıkları anlaşmayla  kendi aralarında 

1) 'Ortak Bakanlar İzleme Komitesi (JMMC)' 

2) 'OPEC ve OPEC+ Bakanlar Toplantısı (ONOMM)' 

formatlarında bir araya gelerek ortak görüş ve tavır oluşturmaya çalışılmaktadır. Genellikle JMMC toplantıları iki ayda bir, ONOMM toplantıları ise 6 ayda bir yapılmaktadır. 

OPEC+ ülkeleri (10) şunlardır: 

"Azerbaycan, Bahreyn, Brunei, Kazakistan, Malezya, Meksika, Umman, Rusya, Sudan, Güney Sudan."

OPEC-Dışı Ülkeler

OPEC-Dışı Ülkeler ise dünyada petrol üretiminde söz sahibi olan, ancak OPEC veya OPEC+ grubuna üye olmayan ülkelerdir. 

OPEC-Dışı Ülkeler (16) şunlardır:

Kanada, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Arjantin, Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Norveç, İngiltere, Türkmenistan, Katar, 

Avustralya, Çin, Hindistan, Endonezya, Vietnam, Mısır.

ULUSLARARASI PİYASADA BRENT PETROL FİYATI, WTI'DAN NEDEN YÜKSEK OLUŞUYOR?

Cahit UYANIK

Uzun yıllardır piyasalarda Brent petrolünün fiyatı (İngiliz piyasası petrolü), WTI petrolünün (ABD piyasası petrolü) fiyatına göre daha yüksek düzeyde oluşuyor. Peki neden böyle? Piyasadaki oyunculara göre bunun en önemli sebebi ABD'deki aşırı üretim, 2016 yılında ABD petrolünün yurt dışına satış (ihracat) yasağının kaldırılması, kaya petrolünün üretimin artmasıdır. Bu durum ABD'deki stokları artırıp fiyatları düşük tutmaktadır. WTI fiyatının artması için, bu faktörlerin değişmesi yani ABD petrol stoklarının azalması gerekmektedir. 

Bazılarına göre ise Brent petrolü deniz üzerinden çıkarılıp satıldığı için ulaşım masrafları azdır ve fiyatı yüksektir. WTI petrolü ise karada üretildiği için taşıma masrafları yüksektir ve fiyatı Brent'e göre daha düşük oluşmaktadır.    

MEÇHUL DRONE SALDIRISININ S. ARABİSTAN EKONOMİSİNE MALİYETİ NE KADAR OLDU?

SİHA SALDIRISININ SUUDİ ARABİSTAN  EKONOMİSİNE MALİYETİ 20 MİLYAR DOLARI BULABİLİR   

Cahit UYANIK

Suudi Arabistan’ın ulusal petrol şirketi Saudi Aramco’nun iki ham petrol işleme tesisine 14 Eylül 2019 Cumartesi günü gerçekleştirilen faili meçhul silahlı insansız hava aracı (SİHA) saldırıları, bu ülke için önemli ekonomik kayıplara sebep oldu. Ham petrol fiyatları, spot piyasada varili 60 dolardan 72 dolara yükselerek günlük yüzde 20’ye yakın artış gösterdi. Bu anlık artış 1991’deki 1. Körfez Harekatından bu yana görülen en büyük fiyat zıplamasıydı. Çünkü yapılan açıklamaya göre Suudi Arabistan’ın günlük ham petrol üretimi yarı yarıya azalmıştı. Üretim kesintisinin boyutu 5,7 milyon varildi. Bu kesinti, şimdiye kadarki çeşitli savaşlar ve siyasal gerginlikler sırasında yaşanan üretim kesintileri arasında en büyüğü olarak enerji tarihine geçmişti bile...   

(Tıklayınız) KAŞIKÇI CİNAYETİ İLE MbS'NİN 'VİZYON 2030 PROJESİ' ARASINDA BAĞ VAR MI?

Bu rakamın ne anlama geldiğini gözünüzde canlandırmanız için Türkiye’nin ham petrol ihtiyacı ile kıyaslamak en doğrusu. Türkiye’nin yıllık ham petrol ithalatı 190 milyon varil düzeyinde… Günlük tüketimi ise 520 bin varil… Bu durumda Suudi Arabistan’daki günlük üretim kaybı, Türkiye’nin 11 günlük tüketimine karşılık geliyor. Saldırıların ham petrol işleme tesislerine verdiği maddi zarar henüz açıklanmış değil. Ancak 5,7 milyon varillik kesintinin Suudi Arabistan’a faturası oldukça ağır. Kesintinin 2 ay süreceği varsayıldığında toplam üretim kaybının 342 milyon varil olduğunu görüyoruz. Saldırıdan önceki varil başına 60 dolarlık rakamdan hesapladığımızda, toplam kaybın 20,6 milyar dolara ulaşması mümkün.  

OPEC, KÜRESEL YAVAŞLAMA SEBEBİYLE 2019 DÜNYA PETROL TALEBİ TAHMİNİNİ DÜŞÜRDÜ

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), yavaşlayan ekonomiler ve rakiplerden daha hızlı 

arz büyümesi beklentileri nedeniyle 2019 dünya petrol talebi tahminini düşürdü ve yeni üretim kesintilerine başlasa da arz fazlasının önlemenin zorluğunu vurguladı. 

OPEC aylık raporunda, 2019 ekonomik büyüme tahminini düşürdü ve ham petrol talebinin günde 30.59 milyon varile düşerek geçen ay tahmin edilenden 240,000 varil daha az olacağını belirtti.

OPEC, Rusya ve OPEC üyesi olmayan diğer üreticiler Aralık ayında küresel petrol arzı fazlasının artmasını önlemek için üretimi 1 Ocak'tan itibaren günde 1.2 milyon varil kısma konusunda anlaşmıştı. OPEC'in bu kesintideki payı günde 800,000 varil.

OPEC raporunda, petrol üretiminin Ocak ayında günde 797.000 varil düşüşle 30.806 milyon varile gerilediğini belirtti. Reuters hesaplamasına göre, bu miktar taahhüt edilen üretim kesintilerine yüzde 86 uyum sağlandığını gösteriyor. 

(Reuters)

OKUDUĞUM KİTAPLAR / PETROL: PARA VE GÜÇ ÇATIŞMASININ EPİK ÖYKÜSÜ / DANIEL YERGIN

Cahit UYANIK

"Petrol" denilince aklınıza ne geliyor? Akaryakıt istasyonları, yüksek fiyatlı ve sık sık zamlanan ama vazgeçemediğimiz benzin ve dizel gibi ürünler mi? Sizi gülümseyerek veya suratı asık şekilde karşılayan akaryakıt istasyonu görevlileri mi? Aldığınız benzinin yanında size verilen minik hediyeler mi?  Petrol hakkında bildikleriniz bunlarla sınırlı değil şüphesiz... Eğer petrol üzerine biraz düşünürseniz petrolün âbâd ettiği Araplar, Suudi Arabistan'ın ölçüsüz harcamaları, OPEC, dev petrol tankerleri, Ajda Pekkan'ın Petr'Oil şarkısı, Rahmetli Süleyman Demirel'in akaryakıt istasyonlarında uzayıp giden araba kuyruklarını soran gazetecilere "Benzin vardı da biz mi içtik?" diye verdiği tarihi cevabı, zaman zaman televizyon haberlerinde kulağınıza gelen yeni keşfedilmiş petrol rezervlerini anımsayacaksınız.

(Tıklayınız) DÜNYA PETROL PİYASASI NEDİR VE NASIL İŞLİYOR?

Peki hiç petrolün geçmişini merak ettiniz mi? Sizi günlük yaşamınızda bu kadar ilgilendiren petrol ve buna bağlı konuların arka planında neler var? Eğer "Parça-bölük, değişik değişik kaynaklardan pek bir şey anlamıyorum. Akışı bir araya getirmekte zorlanıyorum. Tek bir kitaptan okuyup, bu petrol konusu nereden nereye, nasıl gelmiş; tüm detaylarıyla bir göreyim" diyorsanız başvuracağınız en yetkin kaynak Daniel Yergin'in "Petrol: Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü" adlı kitaptır. Burada 'Epik' sözcüğü 'Destansı' anlamına geliyor ki, kitabın yazarı Yergin; gerçekten bir destan anlatıcısı gibi en ince ayrıntılarına kadar girerek 100 yılı aşan geçmişe sahip bir efsaneyi oya gibi işliyor.

BBC'DEN KISA, ÖZ VE ETKİLİ ANALİZ: PETROL FİYATLARINI ASLINDA KİMLER ETKİLİYOR?

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) uzun yıllardır eleştirilen bir örgüt.

ABD Başkanı Donald Trump, Perşembe günü yaptığı açıklamada OPEC'in petrol fiyatlarını suni bir şekilde yüksek tuttuğunu ve "dünyanın geri kalanını soyduğunu" söyledi.

OPEC daha önce de dünyaya şantaj yapmakla suçlanmıştı, özellikle de 1970'lerin ortasında üretimi azaltıp petrol fiyatlarının üç kat artmasına yol açtığında.

Peki Cuma günü petrol arzını azaltma kararı alan OPEC eskisi kadar etkili mi?

KAŞIKÇI CİNAYETİ İLE MbS'NİN 'VİZYON 2030 PROJESİ' ARASINDA BAĞ VAR MI?

SUUDİ ARABİSTAN: SAHTE CENNET BİTTİ,  GERÇEKLERLE YÜZLEŞME ZAMANI GELDİ

Cahit UYANIK

Suudi Arabistan, toprakları üzerindeki ilk petrol imtiyazı anlaşmasını bir Amerikan şirketi olan Standard  Oil of California (SOCAL)  ile 29 Mayıs 1933 yılında imzalamıştı. 60 yıl için geçerli olan anlaşmadaki ilk rakamlar, günümüzde petrol sektörünün ulaştığı boyutla kıyaslandığında gülünç kalıyordu. Ancak Suudi Arabistan o kadar ciddi bir mali kriz içindeydi ki,  o küçük rakamlar bile kendisine büyük bir nimet gibi görünüyordu.  Rakamlar şöyleydi:  35 bin pound (175 bin dolar) hemen; 20 bin pound (100 bin dolar) ise 18 ay sonra ikinci ödeme olarak gerçekleşecekti. SOCAL ayrıca petrol bulduğunda 100 bin poundluk (500 bin dolar) bir ödeme daha yapacaktı.

O günlerde dünyada altın para sistemi vardı. SOCAL, Suudi Arabistan’a ödeme yapmak için bir anda 35 bin adet altın sikke isteyince, ABD Hükümeti altın para standartı limitleri dolu olduğundan bu talebi reddetti. SOCAL de İngiltere’deki uzantısı üzerinden 35 bin adet altın sikkeyi temin etti. Yalnız bu tedarik yapılırken altın sikkelerin üzerinde ‘Kraliçe Viktorya’nın portresi bulunmayanlar’ tercih edildi. Çünkü SOCAL; kadınların hiçbir şekilde hükmünün bulunmadığı Suudi Arabistan’da, üzerinde kadın portresi olursa altın sikkenin değerinden daha düşük bir oranda işlem göreceğinden (devalüe olacağından) ve kendisinden daha fazla para istenebileceğinden endişe ediyordu!

Evet bu ilginç anekdot  uluslararası politika, ekonomi ve enerji konularında çok önemli bir yazar ve otorite olan Daniel Yergin’in “Petrol: Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü” adlı kitapta yer alıyor. (ABD’li yazar Yergin, bu kitabıyla “Kurgusal Olmayan Düz Yazı” alanında 1991 yılında Pulitzer Ödülüne de layık bulunmuştu.) Bu ilginç anekdot aslında, 1933’ten 2018’e, aradan geçen 85 senede Suudi Arabistan’da pek fazla bir şeyin değişmediğinin bir örneği olması açısından çok önemli.

TÜRKİYE, 2007 YILINDA PETROL İTHALATINA 11,8 MİLYAR DOLAR ÖDEDİ

Türkiye geçen yıl petrole 11,8 milyar dolar ödedi

Cahit UYANIK 

Türkiye'nin geçen yılki ham petrol faturası belli oldu. Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) 2 ay gecikmeli olarak açıkladığı verilere göre geçen yıl 23,5 milyon ton yani 172,3 milyon varil ham petrol ithal edilerek 11,8 milyar dolarlık ödeme yapıldı. Böylece ortalama varil başına ödeme 69 dolar olarak belirlendi.

Türkiye'nin aylara göre ithalat dağılımında ise ham petrol fiyatlarındaki yükselişin izleri yakından izlenebildi. Türkiye geçen yıl ocak ayında ham petrole varil başına 52 dolar öderken, yılın son ayında bu tutar varil başına 90 dolara çıktı. Türkiye, geçen yıl ham petrole 2006 yılına göre 1 milyar dolar, 2005 yılına göre ise 3,1 milyar dolar daha fazla ödeme yaptı.

PETROL FİYATLARINDAKİ ARTIŞ, PARA POLİTİKASINI NASIL ETKİLİYOR?

MERKEZ BANKASI: PETROL FİYATLARINDAKİ ARTIŞ TÜKETİCİ ENFLASYONUNU AZ ETKİLER

Merkez Bankası ham petrol fiyatlarındaki kısa vadeli artışların para politikası hedeflerini etkilemediğini düşünüyor. MB'ye göre petrol fiyatlarına hemen tepki verilirse ekonomi yavaşlayabilir. 

Cahit UYANIK

Ham petrol fiyatlarının 50 dolar seviyesini geçip 60 dolara çıkıp çıkmayacağı tartışılırken, Merkez Bankası (MB) bu artışların tüketici fiyatlarına sınırlı düzeyde yansıyabileceğini bildirdi. MB, akaryakıt ürünleri fiyatlarının önemli bölümünün vergiden oluşmasının petrol fiyat şoklarının yurt içi fiyatlara geçişkenliğini göreli olarak kısıtladığını kaydetti.

Merkez Bankası 2004'ün ikinci çeyreği için açıkladığı Para Politikası Raporunda petrol fiyatlarının para politikası kararlarını nasıl etkilediğini geniş bir şekilde açıkladı. MB Türkiye'de enflasyon genel düzeyi düştükçe ham petrol fiyatlarının özellikle TEFE'yi etkilediğini, ancak bunun TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) üzerindeki etkisini anlayabilmek için vergilendirme politikalarını da incelenmesi gerektiğini ifade etti.