Cahit UYANIK
Çoğu kimse bilmez ama İstanbul Borsası 1938-1941 yılları arasında yani 3 yıllığına Ankara'ya taşınarak faaliyet göstermiştir. Borsa tarihimizle ilgili yazılarda ve yayınlarda önemsiz bir ayrıntı olarak, tek cümle ile geçiştirilen bu ilginç zaman aralığına ilişkin araştırmalar yapacağım ve yazılarımı sizlerle paylaşacağım.
İSTANBUL BORSASININ ATATÜRK İMZASI İLE ANKARA'YA TAŞINMASI KARARI NASIL ALINDI?
Yıl 1938. Ulu Önder Atatürk henüz hayatta... Ülkede 'devrim' havası esmeye devam ediyor; çünkü Atatürk, sağlığındaki bozulma sürse de devrimler gerçekleştiriyor ve uygulamasını da titizlikle takip ediyor... Dil devriminin etkisinin hissedildiği gazetelerde TBMM'ye 'Kamutay' deniliyor, sayfalar irili ufaklı devrim, yapısal reform ve yapısal dönüşüm haberleriyle dolup taşıyor. Hükümetin Başbakanı ise iktisatçı-bankacı Celal Bayar, Maliye Bakanı da tecrübeli Maliyeci Fuad Ağralı...
"Ulus gazetesi 16 Son Kanun (Ocak) 1938-Pazar tarihli sayısının manşet haberi:
Ulus'un hususi haberleri/
Mühim mali kararlar alındı
İstanbul Borsası 3 sene müddetle kapatılıyor
Yeni borsa Ankara'da açılıyor
Devletin mali itibarı üzerinde ne kadar tesirli rol oynadığı izah edilmeye muhtaç olmayan borsanın devletin merkezinde kurulmasına karar verilmiştir. Hükümet bu suretle devletin mali ve umumi politikasını yakından takib etmelerine imkan vermiş olacaktır. Milli bankaların merkezlerinin veya en mühim şubelerinin Ankara'da bulunuşu, bu tedbirin ehemmiyetini arttırmaktadır.
Hükümetin uzun müddetten beri üzerinde tetkikler yapmakta olduğu bu mesele, İstanbul Borsasının üç sene müddetle ve muvakkaten (geçici) kapatılarak Ankara'da yeni bir borsanın açılması hakkındaki kararın Bakanlar Heyeti tarafından kabul edilmesi ile neticelenmiştir.
Yeni Ankara Borsası, İstanbul Borsasının kapanma tarihi olan 1 Nisan 1938'de açılacaktır. Alakalı finans ve ekonomi mahfilleri bu tedbiri şevkle karşılamıştır. İstanbul Borsasındaki acentalar arzu ederlerse Ankara'da çalışabileceklerdir."
Borsa Ankara'ya 3 yıllığına taşınıyor ama
Başkent'te yeni borsa binası inşa etme sözü de veriliyor
Gerçekten de bu haberden 3 gün sonra 19 Ocak 1938-Çarşamba tarihinde; İstanbul Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsasının (İMKKB) 1 Nısan 1938 tarihi itibarıyla 3 seneliğine kapatılmasına ve aynı tarihte Ankara Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsasının (AMKKB) açılmasına karar verildiğine dair Bakanlar Kurulu kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giriyor. Kararnamede hükümet üyeleri, Başbakan ile Cumhurbaşkanı Atatürk’ün de imzası bulunuyor. Kararnamede İMKKB'de asli üye olan kayıtlı 18 acentanın Ankara'da çalışabileceği ifade ediliyor.
Ulus'ta çıkan haberdeki 'geçici bir süre' vurgusu ve kararnamede verilen 3 yıllık müddet, aslında bunun bir 'deneme' olduğunu açıkça gösteriyor. Ancak kararname; borsanın Ankara'da devletin, devlet bankalarının ve diğer devlet mali kurumlarının gözetimi ile yakın ilgisi altında -İstanbul'a göre daha başarılı olması durumunda- artık kalıcı olarak Başkent'te faaliyetlerini sürdürebilececeğine de işaret...
AMKKB için Sümerbank Genel Müdürlüğü içinde bir yer ayarlanıyor; hatta Başbakan Celal Bayar, İstanbul'dan Ankara'ya kendisiyle görüşmeye gelen borsa acentalarına "Ankara'da yeni bir borsa binası inşa edeceğiz" sözü bile veriyor. Bu vaat, hükümetin AMKKB'nin başarılı ve kalıcı olması konusundaki ciddiyetini de gösteriyor.
Derken 1 Nisan 1938 tarihinde AMKKB açılarak faaliyet göstermeye başlıyor. Dönemin Maliye Bakanı Fuad Ağralı açılış törenine katılarak yaptığı konuşmada, borsayı Ankara'ya taşıma kararının iki gerekçesini özetle şöyle anlatıyor:
1) Cumhuriyetten sonra önemli mali kurumlar Ankara'da toplanmaya başladı. Bu kurumlarla ilişkisi olan borsayı da Ankara'ya taşımaya karar verdik. Dünyada da bütün önemli ülkelerde borsalar, hükümet merkezi ile aynı yerdedir.
2) Hükümet ulusal paranın değerini ve istikrarını korumayı hedeflemektedir. Dünyadaki gelişmelerin aksine, izlenen politikalar sayesinde Türk parası 1931 yılından bu yana değerini ve istikrarını korumuş ve devalüe edilmemiştir. Bu sebeple paranın değeri ve istikrarına tesir edebilen kurumlardan biri olan borsanın, tıpkı diğer mali kurumlar gibi Ankara'da açılması gereğine inandık ve bu taşıma kararını aldık.
'SA' kısaltma isimli Ulus gazetesi yazarı ise taşınma hakkında kulislerde konuşulanları yazısına döküyordu. Yazar, bu karar sonrasında İMKKB'nin kapatılmasının 'Bugünkü mali ve iktisadi şartlarda Türkiye'de iki borsanın bulunamayacağı' şeklinde gerekçelendirildiğini belirtiyordu. Borsanın Osmanlı İmparatorluğu zamanında devletin merkezinde yani İstanbul'da kurulduğunu anımsatan yazar, Cumhuriyetin ilanından sonra devletin merkezi olan Ankara'da özel kurumlar ve mali kuruluşların yanı sıra resmi teşkilatların oluşması ile borsanın yeni başkente taşınması şartlarının tamamlandığını anlatıyordu.
Yazar, birçok ülkede de işlem hacmi yetersizliği sebebiyle iki değil tek borsanın bulunduğuna dikkat çekerek Ankara'da hükümete yakın kulislerin nabzını yansıtıyordu. Yazar "Ankara'da bir menkul kıymetler ve kambiyo borsası açılması her bakımdan memleket için çok faydalı olmuştur. Bu kararın Cumhuriyet rejiminin almış olduğu bütün kararların tatbikinden doğan hayırlı ve iyi neticeleri gibi bir netice vereceğinden hiç şüphe edilmemelidir" diyerek kafalarda oluşan 'Borsa, 1866-1938 arası yani 70 yıldan fazla süredir İstanbul'daydı. Şimdi Ankara'ya taşımak doğru mu?' şüphesini dağıtmaya çalışıyordu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder