KULİS / CEM UZAN'DAN AHMET ÖZAL'A İMZA YETKİSİ

Cahit UYANIK 

Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın büyük oğlu Ahmet'in Magic Box'ın genç patronu Cem Uzan'la yakın arkadaş ve iş ortağı olduğu biliniyor. Uzan "Bana kardeşim kadar yakındır" dediği Ahmet Özal'a Star-1 Televizyonunun Türkiye'deki çalışmalarını sürdürmek üzere kurulan MBI Reklamcılık'ta yönetim kurulu üyeliği verdi. 

Uzan bununla da yetinmeyerek Ahmet Özal'ı bu şirkette en az kendisi kadar söz sahibi yaptı. Uzan Ahmet Özal'ı kendisiyle birlikte birinci derecede imza yetkisiyle donattı.

MBI Reklamcılık'ta A Grubu imza yetkileri Tunca Toskay, Yekta Okur ve Cüneyt Ülsever'e verilirken, B Grubu imza yetkileri de Mehmet Turan Akköprülü, Ali Rıza Tansuğ, Deniz Güven, Adem Gürses, Ekrem Çatay, Güray Peker, Ahmet Coşar, Sedat Üreten ve Yüksel Bayar arasında dağıtıldı.

(Bu kulis yazısı haftalık Ekonomik Panorama dergisinin 11 Kasım 1990 tarihli, Yıl: 3, Sayı: 39'da ortak hazırlanan Kulis sayfasında imzasız olarak yayınlanmıştır.)

ANKARA NOTLARI / DİKKAT! GÜMRÜK BİRLİĞİNE 19 AY KALDI

Cahit UYANIK 

Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki Gümrük Birliği süreci giderek yakınlaşıyor. Geçen yıl sonunda tartışılmaya başlanan 'Gümrük Birliği 1 Ocak 1995'te mi yoksa 31 Aralık 1995'te mi başlayacak?' sorusu ise gündemden düştü. Çünkü ne AB ne Türkiye 1995'in ilk günlerinde başlayacak Gümrük Birliğine sıcak bakıyor. Katma Protokol'de yer alan '...in 1995' tarihi Türkiye'de 'gelecek yıl sonunda' olarak yorumlanıyor. AB ise bunu resmen '1995'in başı değil daha sonraki ayları' şeklinde formüle ediyor.

Ancak Türkiye'de şu anda Gümrük Birliği, ekonomik gündemin en alt sıralarına düştü. Burada iki önemli etken var. İlki Türkiye'nin içinde bulunduğu ekonomik kriz... Yaşanan iflas, tasfiye ve toplu işten çıkarmalar birçok sanayi kuruluşunun rekabet gücünü zayıflattı. Bunların yeniden hayata döndürülmesi ve rekabet edebilecek hale getirilmesi bir hayli zaman alabilir. Üstelik Uluslararası Para Fonu (IMF) ile stand by sürecine girilmiş olmasının Gümrük Birliğini nasıl etkileyeceği de zihinleri meşgul eden önemli bir başka soru... 

İkinci önemli etken ise Yunanistan'ın AB Dönem Başkanlığı... AB'ye başkanlık ederken giriştiği uygulamalarla diğer üye ülkelerin de tepkisini çeken Yunanistan, Kıbrıs Rum Kesiminin tam üyelik başvurusunu Komisyon'a havale etmek için elinden geleni yaptı. Ayrıca Kıbrıs Görüşmelerine bir AB gözlemcisi atanmasını da sağladı. Ancak Türkiye bu temsilciyi tanımıyor. Zaten Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ve Gümrük Müsteşarlığındaki tüm Gümrük Birliği hazırlık çalışmaları da 'Yunanistan'ın yapacağı aksiliklere göre' ayarlandı.

ANKARA NOTLARI / 500 AVUKATA İNSAN HAKLARI DERSİ

Cahit UYANIK 

Tam üyelik başvurusu yaptığımız Avrupa Birliğinin (AB) Türkiye'ye yönelttiği eleştirilerin başında insan hakları ihlalleri geliyor. AB, Türkiye ekonomisine göstermediği ilgi ve parasal desteği insan hakları için esirgemedi. AB Komisyonu bu çerçevede Türkiye'deki insan hakları projelerine kendi bütçesinden 500 bin ECU (560 bin dolar) ayırdı. Avrupa Parlamentosunun 'Avrupa Demokrasi Girişimi' konulu kararı gereği 'bağış' niteliğindeki bu para, hükümet dışı kuruluşlara tahsis edilecek.

Bu paranın 100 bin ECU'lük bölümü İnsan Hakları Derneği (İHD) üzerinden kullandırılacak. Bunun için Ankara, İstanbul, İzmir, Diyarbakır, Adana ve Samsun baroları ile Çağdaş Türk Hukukçuları Derneği tarafından belirlenecek 500 avukat için 'Bireysel Başvuru Hakkı' konusunda bir eğitim programı düzenlenecek. Burada amaç tek tek Türk vatandaşlarının bu önemli hakkı kullanmasına yardımcı olacak avukatları bilgilendirmek... İHD, bunun yanı sıra halka dağıtılmak üzere uluslararası insan hakları beyannamelerine ilişkin bir dizi başvuru kitabı da yayınlamayı planlıyor.

AB bağışının ikinci 100 bin ECU'lük bölümü ise İstanbul'da yeni kurulan 'Yerel Yönetim ve Demokrasi İçin Dünya Akademisi'nin... Akademi demokratikleşme ve insan haklarının geliştirilmesi konusunda yerel yöneticilerin rolünü artırmak amacıyla bir dizi yuvarlak masa programı düzenleyecek. Bu toplantılar Marmara ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yoğunlaşacak.

Yardımdan üçüncü 100 bin ECU'lük dilimi de İnsan Hakları Vakfı alacak. Bu kaynakla vakfın Ankara, İstanbul ve İzmir'deki 'İşkence Kurbanları Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri'ndeki çalışmalar desteklenecek. Ayrıca vakfın dokümantasyon merkezi genişletilerek, insan hakları ihlalleriyle ilgili hassas bilgiler derlenip yayımlanacak. 

EKONOMİ FIKRALARI / KKM'NİN MALİYETİ VE 'TEK GÖZLÜ İKTİSATÇI ARANIYOR' FIKRASI...

Cahit UYANIK 

Günlerdir KKM'nin maliyeti tartışılıp duruyor. Her kafadan bir ses, her ağızdan ayrı bir yorum çıkıyor. 'KKM'nin devlete yükü 60-73 milyar dolar oldu' deniliyor. Ama bazı iktisatçılar devlete maliyetinin ötesinde KKM'nin olumsuz ekonomik  etkilerinin hala süregeldiğini ve bu yüzden ekonomiye maliyetinin hesaplanamayacağını anlatıyor. 

Tartışmalar neredeyse kaosa dönüşmek üzere... Bu ortamda benim de aklıma şu fıkra geldi: 

İşsiz ekonomist 'Tek gözlü iktisatçı aranıyor' ilanını görünce şaşırmış şaşırmasına ama yine de verilen adrese gidip başvuru yapmış. Tabii hemen görüşmeye alınmış. 

GÜMRÜK BİRLİĞİNE DOĞRU... BAZI EKONOMİK TEŞVİKLERİN ADI ARTIK 'DEVLET YARDIMI' VE 'DEVLET DESTEĞİ' OLDU

Avrupai teşviklerle nihayet tanıştık!

GÜMRÜK BİRLİĞİNE BİR ADIM DAHA...

'Çıktı çıkacak' derken nihayet Avrupai teşviklerle tanıştık. Türkiye, bazı yatırım ve ihracat teşviklerini AB ve GATT normları çerçevesinde yeniden düzenledi. Doğrudan parasal teşvikler sıkı kurallar ve performans kriterlerine bağlandı.

Cahit UYANIK 

Türkiye Avrupa Birliği (AB) ile Gümrük Birliğine 6 ay kala yatırım ve ihracat teşvik sistemini 'Avrupai' normlara yaklaştırdı. İki yıldır çalışmaları süren, aynı zamanda Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) açısından da Türkiye'nin uluslararası normlara uyumunu sağlayacak yeni teşvikler Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Ancak yeni düzenlemede 'teşvik' sözcüğüne rastlamak mümkün değil. Türkiye uyum kapsamında artık 'teşvik' kavramını kullanmak yerine 'devlet yardımı' veya 'devlet desteği' diyerek yeni bir jargon oluşturdu. 

Yeni düzenlemenin ilk ayağındaki 'Yatırım Destekleri'; Ar-Ge yatırımlarını özendirme ile işletmelerin çevre koruma harcamalarına destek vermeyi içeriyor. 

İkinci ayaktaki 'İhracat Destekleri' ise hedef pazar ülkelerindeki tanıtım harcamalarını destekleme, yurt dışında açılan ofis ve mağazaların harcamalarına yardım edilmesi, yurt dışı fuarlara katılımı artırma ile 'uluslararası katılımlı yurt içi fuar' organize edilmesini özendirmeyi hedefliyor. İşte yeni 'Devlet Yardımları'nın tüm ayrıntıları:

Ar-Ge yardımları nasıl alınacak?

'Yatırım Destekleri' kapsamındaki Ar-Ge desteği ile araştırmaya, yeni ürün ile üretim yöntemi ve teknolojisi geliştirmeye yönelik projelerin 'uluslararası kurallara uygun olarak' desteklenmesi amaçlanıyor. Bu destek 'giderlerin belli bir kısmının karşılanması' ve 'sermaye tahsisi' şeklinde olacak. Desteğin kapsamına 'tüm sanayi şirketleri' ile 'yazılım geliştirmeye yönelik üretken hizmet alanında faaliyet gösteren kuruluşlar' giriyor. Tebliğ, hangi çalışmaların 'Ar-Ge projesi' sayılacağıni ise şöyle açıklıyor:

"Amacı, kapsamı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum ve kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni ve/veya nakdi destek miktarları, sonuçta doğacak ihtira haklarının ilgililer arasındaki paylaşımı esasları belirlenmiş; 

● yeni bir ürün üretilmesi, 

● ürün kalitesi veya standartının yükseltilmesi,

●maliyet düşürücü ve standart yükseltici mahiyette yeni tekniklerin uygulanması, 

● üretimle ilgili olarak yeni bir teknoloji geliştirilmesi veya yeni teknolojinin yurt koşullarına uyumu konusunda 

bilimsel esaslara uygun ve araştırma-geliştirme faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette hazırlanacak ve sonuçlarının faydalı araç, gereç, malzeme, ürün, yöntem, sistem ve üretim tekniklerine dönüştürülmesi veya mevcut teknoloji ile iyileştirmeye yönelik çalışma ve teknoloji uyarlamasını ifade eder."

Ar-Ge projesinin 9 aşaması

Bu kapsamda destekten yararlanacak Ar-Ge projesinin 9 ayrı aşamadan geçmiş olması gerekiyor: 1) Kavram geliştirme, 2) Teknolojik/teknik ve ekonomik yapılabilirlik etütü, 3) Geliştirilen kavramdan tasarıma geçiş sürecinde yer alan laboratuvar çalışmaları, 4) Tasarım ve çizim çalışmaları, 5) Prototip üretimi, 6) Pilot tesisin kurulması, 7) Deneme üretimi, 8) Patent ve lisans çalışmaları, 9) Satış sonrası sorun giderme hizmetleri. 

ANKARA NOTLARI / PETROL OFİSİ'NİN KADERİ DGM BAŞSAVCISI NUSRET DEMİRAL'IN ELİNDE

Cahit UYANIK 

Geçen haftanın Ankara'yı karıştıran en önemli iddialarından biri ANAP Bilecik Milletvekili Mehmet Seven'e aitti. Seven, özelleştirme kapsamında bulunan ve ihale hazırlıkları süren Petrol Ofisine ilişkin çarpıcı suçlamalarla bulunup DGM'ye başvurdu. Bu konudaki son kararı DGM Başsavcısı Nusret Demiral verecek. Demiral, Seven'in sunduğu belgeler ve kendi yapacağı araştırmalar doğrultusunda dava açacak veya takipsizlik kararı alabilecek. Petrol Ofisi dosyası, belki de Demiral'ın 'son büyük soruşturması' özelliğini taşıyacak. Çünkü Demiral sonbaharda yaş haddinden emekliye ayrılıyor. Demiral'ın tavizsiz tutumunu bu soruşturmada da sürdüreceği herkesin kabulü. 

Petrol Ofisi Genel Müdürü DYP Bitlis adayıydı

Şu anki Petrol Ofisi Genel Müdürü Mustafa Korel Aytaç eski bir Planlamacı. DPT'de Daire Başkanı iken istifa edip 1991 seçimlerinde DYP'den Bitlis adayı olmuştu. Ancak Bitlis'teki RP adayları daha çok oy alınca Aytaç milletvekili seçilemedi. Aytaç vekil olamadı ama seçimlerden birkaç ay sonra Petrol Ofisinin başına getirildi. Aytaç ilk iş olarak Ofis'in sürekli olarak gerileyen ve yüzde 40'lara inme sinyalleri veren pazar payını yükseltti. Milyarlarca liranın döndüğü akaryakıt bayi transferlerine, devlet imkanlarını zorlayarak 'kredi sistemi' ile karşılık verdi. Ofis'te bir Pazarlama Daire Başkanlığı oluşturdu. Bütün bunların yanı sıra Petrol Ofisinin nasıl özelleştirilmesi gerektiğine ilişkin raporlar hazırlayıp ilgili makamlara sundu. Sonuçta Ofis, özelleştirmenin en ilginç ve en göz alıcı şirketlerinden birisi niteliğinde...

Petrol Ofisi nasıl satılacak?

Peki Petrol Ofisini özelleştirme çalışmaları nasıl gidiyor? Özelleştirme İdaresinden aldığımız bilgilere göre yüzde 4 oranında hissesi Mayıs-1991'de halka arz edilen şirketin yüzde 93,3'ü kamunun kontrolünde... Petrol Ofisi,  Özelleştirme Yüksek Kurulunun satış stratejisini ilk belirlediği şirketlerden biri aynı zamanda... Buna göre ilk etapta şirket hisselerinin yüzde 20'sinin uluslararası kurumsal yatırımcılara satışı planlanıyor. Şimdilerde bu işleme ilişkin danışman firma seçimi yapılmaya çalışılıyor. İkinci aşamada ise yüzde 50'nin üzerindeki bir payın 'çekirdek yatırımcı'ya blok satışı hedefleniyor. Ancak bu satışın TÜPRAŞ'a ait rafinerilerin varlık bazında satışı ile eş zamanlı yapılması gerekiyor.

AB İLE GÜMRÜK BİRLİĞİNE 'ERTELEME KORKULARI' ALTINDA GİDİLMİŞTİ

EN KRİTİK 62 GÜN...

Gümrük Birliği/ 

AB-Türkiye Ortaklık Konseyi Gümrük Birliği için 62 kritik günün startını 30 Ekim 1995'te veriyor.

Cahit UYANIK 

Gümrük Birliğine 62 gün kala Ortaklık Konseyi 30 Ekim 1995-Pazartesi günü Brüksel'de toplanacak. Bu toplantı, yıllardır yapılagelenlerden çok farklı. Çünkü bu toplantı 1963 Ankara Anlaşmasından bu yana süren statünün adeta son durağı yani Gümrük Birliğine geçişte geriye kalan son iki adımdan ilki... 

O gün 450 milyon nüfuslu 15 Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkenin Dışişleri Bakanları kabarık dosyalarla masaya gelecek. Ancak bu 15 önemli adamın karşısına oturacak Türk Dışişleri Bakanının kim olacağı 'resmen' belli değil. Ankara'da Brüksel valizini toplayan iki kişi var: İlki mevcut bakan Coşkun Kırca. İkincisi de CHP Genel Başkanı Deniz Baykal'ın 'Seni Dışişleri Bakanı yapacağım' dediği kulislerde konuşulan Hikmet Çetin. Sürpriz isim olarak da geçen haftalarda Brüksel'de başarılı turlar atan Baykal'ın kendi ismi geçiyor.

Bürokratlar rahat...

Ankara'dan Brüksel'e giden bürokratlar ise rahat. Gümrük Birliği için öngörülen teknik hazırlıkların yüzde 85'i tamamlandı. Çünkü geçen hafta boyunca yapılan düşük dereceli bürokratların katıldığı Ortaklık Konseyi Komitesinde yüzde 85 oranı resmi olarak teyit edildi. Bunlar gösteriyor ki, teknik konu ve hazırlıkların siyasi düzeyde tartışılarak gözden geçirildiği Ortaklık Konseyinden olumsuz bir sonuç çıkmayacak. Zaten bu organın 'korkulan' 6 aylık Gümrük Birliği erteleme kararı alması da mümkün değil. 

Peki 'Yüzde 85 teknik hazırlık tamam da eksik kalan yüzde 15 neler?' diye sorarsanız... İşte liste:

● Gümrük Kanunu ile ilgili cezai ve parasal hükümleri içeren yasa tasarısı ki TBMM'ye sunuldu.

● Rekabet Kurulunun oluşturulması için adayların belirlenmesi ki adaylar Başbakanlık'a sunuldu.

● Sınai mülkiyet alanında çıkarılan KHK'nın yaptırım gücüne kavuşması için hazırlanan yasa tasarısı üzerindeki çalışmalar ki bu da bitmek üzere.

● 3257 Sayılı Sinema, Video ve Müzik Eserleri Kanununun bazı maddelerinin değiştirilmesine ilişkin yasa tasarısı ki TBMM'ye sunuldu.

● Dış ticarette dahili ve harici işleme rejimlerinin düzenlenmesi ki bu konuda mevzuat hazırlıkları sürüyor.

AB'nin bunlar içinde özellikle Rekabet Kurulunun hayatiyet kazanması üzerinde çok durması bekleniyor. Çünkü Gümrük Birliğine gidildiğinde rekabetin tam olarak korunması her iki taraf açısından büyük önem taşıyor. 

TCMB'NİN ARA HEDEFİNİ SEVMEDİM; KONU ENFLASYON HEDEFİ İSE 'NE KADAR BASİT, O KADAR İYİ'...

Cahit UYANIK 

TCMB 'enflasyon ara hedefi' diye birşey getirdi. Başkan Karahan "2025 yıl sonu enflasyon tahminimiz olan %24 değerini, 2025 yılı 'ara hedefimiz' olarak koruyoruz. 2026 ve 2027 yılları için ise enflasyon ara hedeflerimizi sırasıyla %16 ve %9 olarak belirledik" dedi. Dedi demesine de 

kafalar karıştı, deyim yerindeyse 'iki arada bir derede kaldık'... Peki TCMB aslında ne yaptı ve iyi mi yaptı?

TCMB aslında şunu yaptı:

3 ay önceki enflasyon raporunda tahmin aralığı 10 puandı (%19-29) hedefi %24'tü. Aslında bu aralık veya tahmin ufku 4-6 puan olmalıydı.

Bu aralık çok genişti ve eleştiriliyordu. Herkes bandın üstüne yani %29'a gözünü dikmişti.

Şimdi bu tahmin aralığını 10'dan 5'e daraltıp %25-29 yaptı. Ama TCMB hedef niteliğindeki orta nokta vermekten vazgeçti. Öte yandan ara hedef getirdim deyip %24 tahminini korudu. 'Şu anda ara hedefim tahmin ufku dışında, daha iyi bir enflasyonla mücadele performansı sağlayacağımı düşünüyorum çünkü... Aylar ilerledikçe işler kötü seyrederse, ara hedefim %25-29 aralığına gidebilir" demeye getirdi. Ancak herkes orta noktanın % 27 olması gerektiğini konuşuyor. Bir yanda %24, öbür yanda %27... Biz hangisini dikkate alacağız?

KULİS / ALİ COŞKUN'UN DİL DİREKTİFİ

Cahit UYANIK 

Yabancı dil bilip bilmeme konusu ülkenin en üst düzeydeki makamlarını meşgul ettikten sonra, şimdi sıra TOBB'a geldi. TOBB Başkanlığında son günlerini yaşadığı ileri sürülen Ali Coşkun, dil konusunda bir direktif verdi. Almancayı çok iyi konuştuğu bilinen Coşkun, artık uluslararası toplantılarda, dil bilenler dahil herkesin Türkçe konuşmasını istiyor. Coşkun'un bu direktifini şöyle gerekçelendirdiği kaydediliyor:

"Bütün uluslararası toplantılarda herkes kendi dilini konuşuyor. Biz de aynı yolu izlemeliyiz. Bundan sonra, dil bilin veya bilmeyin görüştüğünüz heyetlerle Türkçe konuşun."

Böylece geçen hafta çıkarılan "TOBB'un prestiji için yabancı dil bilen başkan seçin" sloganının Coşkun tarafından söylenmediği de ortaya çıkmış oldu.

(Bu kulis yazısı haftalık Ekonomik Panorama dergisinin 27 Mayıs 1990 tarihli, Yıl: 3, Sayı: 15'te imzasız olarak yayınlanmıştır.)

YDK DENETLEDİ, PANDORA'NIN KUTULARI AÇILDI; YOLSUZLUK VE USULSÜZLÜKLER ORTALIĞA SAÇILDI

Mehmet Ali Ilıcak

4 KİT, 6 HİKAYE...

KİT / PANDORA'NIN KUTULARI

Özelleştirmeyle görücülerin önüne çıkarılan veya çıkarılacak 4 KİT'ten ilgiyle okuyacağınız 6 hikaye... Hepsi birbirinden matrak ve karanlık... Metin yazarı ise Yüksek Denetleme Kurulu (YDK)...

Cahit UYANIK 

Türkiye'de şu anda siyasi ve ekonomik tansiyon  had safhada... Ekonomik cephede istikrar paketi, siyasi cephede Refah Partisinin sağladığı seçim başarısı tartışma konusu. İstikrar paketinin en önemli unsurlarından birisi ise özelleştirme... KİT'lerin özelleştirilmesinin yaratacağı olumlu ve olumsuz etkiler konusunda her kafadan bir ses çıkıyor. Böylesi bir ortamda Başbakanlık'a bağlı olarak çalışan Yüksek Denetleme Kurulunun (YDK) raporları büyük önem taşıyor. Tüm kamu şirketleri ile sosyal güvenlik kuruluşlarındaki işlemlerin yıl sonu itibarıyla fotoğraflarını çeken bu raporlar, aynı zamanda kamu kaynaklarının nasıl çarçur edilebildiği ve bunu yapanlardan hesap sorulmadığının da ibret belgeleri...

YDK raporları, TBMM'nin denetim yetkisi çerçevesinde Başbakanlık tarafından hazırlanıyor. Daha sonra Meclis KİT Komisyonunda görüşülüp karara bağlanıyor. Ancak bu raporların TBMM'ye gelişleri 2 yıllık bir gecikmeyle mümkün oluyor. Buna göre 1993 yılı hesapları ve raporlarının 1995'ten önce gündeme gelmesi biraz zor görünüyor. YDK raporlarının teftiş kurulu raporlarından farkı, belirlenen usulsüzlüklerin düzeltilmesinin sadece 'temenni' ediliyor olması... Sorumluları adalete sevk etmek, KİT Komisyonunun yetkisinde... Şu anki KİT Komisyonu Başkanı Hamdi Üçpınarlar, Sayıştay'ın Meclis adına kamu kurumlarında denetimde bulunduğunu anımsatarak, YDK'nın da Başbakanlık'a bağlı olmaktan çıkarılıp doğrudan Meclis Başkanlığına ve kendilerine bağlanmasının kamu şirketlerindeki denetimlerin 'caydırıcılık' etkisini artıracağına inanıyor.

Biz ise bu haberde özelleştirme kapsamına alınmış ve Kamu Ortaklığı İdaresi (KOİ) portföyünde bulunan PTT, Sümer Holding, TURBAN ve THY'de yaşanan bazı suistimalleri YDK raporlarından çıkardığımız örnek olaylarla göz önüne sermeye çalışacağız. Ve eminiz siz de 'Özelleştirme kapsamındakiler böyle ise kim bilir diğer KİT'ler ne haldedir?' diye düşüneceksiniz!

ÖRNEK OLAY-1: PTT, Yaşar Topçu'ya 'koltuk' aldı

Türkiye'de her iktidar değişikliğiyle birlikte bakan ve müsteşar odalarına yeni koltuk takımları satın alınması, perde ve halılarının değiştirilmesi adettendir. İlk icraatlar nedense buralardan başlar. DYP-SHP Hükümetinin ilk Ulaştırma Bakanı Yaşar Topçu da bu kuralı bozmadı. Hemen bakanlığın bazı odaları yeniden tefriş edildi. Halılar, masalar, perdeler en son moda olanlarla değiştirildi. Müsteşar bey durur mu? O da kendi lojmanında benzer faaliyetlere girişti. Bütün bu harcamalar bir kasadan çıkacaktı elbette... Ama kimin kasası? Faturanın altındaki rakam 1992 fiyatlarıyla tamı tamına 201 milyon 334 bin 325 lirayı gösteriyordu. Ancak faturayı Ulaştırma Bakanlığı Saymanlığı değil PTT Saymanlığı ödedi. Eh PTT ne de olsa Ulaştırma Bakanlığina bağlı bir KİT... Şimdi YDK, TBMM KİT Komisyonuna sunduğu raporda PTT'nin bu parayı Ulaştırma Bakanlığından tahsil etmesini 'temenni' ediyor.

ANKARA NOTLARI / REFAH'IN 'BİR KAHVE İÇİMLİK' PROPAGANDASI

Cahit UYANIK 

Yerel seçimler bitti ama tartışması hala sürüyor. Alınan sonuçlara göre Refah Partisi (RP) yerel seçimlerin 'en başarılısı' oldu. Peki bundan 7-8 yıl önce 'marjinal parti' konumundaki RP, nasıl oldu da bir 'kitle partisi' haline dönüştü? İstanbul ve Ankara gibi iki önemli metropolü nasıl kazandı? Geçen hafta boyunca bu konuda birbirinden farklı yorumlar okudunuz. Bunlar içinde belki en çok göz ardı edilen ayrıntı ise RP'nin değişen örgüt yapısıydı. RP  başarı kazanmak için güçlü bir örgüt kurmuştu ama yapısı ve çalışma yöntemleri diğer partilerin örgütlenmesinden çok farklıydı. 

Bundan aylar önce meslektaşım Can Karakaş, Nokta dergisinde Refah'in bu yeni örgüt yapısını tüm ayrıntıları ile gözler önüne sermişti. Can'ın aktardığı bilgilere göre Refah'ın yeni örgüt modeli; daha fazla birebir ve yüzyüze ilişkiye dayanan, insanlarla doğrudan iletişim kurmanın yollarını arayan yapısı ile partinin geleneksel imajını değiştirmeyi hedefliyordu. 1960 ve 70'lerde sadece camiler ve Kuran kursları çevresinde çalışmalarını yoğunlaştıran RP, yeni örgüt modeliyle 1989'dan sonra adeta 'sokağa çıkmıştı'. 

Yenilenen örgüt yapısı 1991 seçimlerinde RP'ye 30'a yakın milletvekili kazandırdı. 1992-Kasım ayındaki ara yerel seçim ise geçen haftaki genel yerel seçimin bir provası gibiydi. İki yıl önceki ara yerel seçim RP'nin büyük başarısıyla sonuçlanmıştı. O zaman RP'liler "1994'te İstanbul'da yüzde 28 oy alacağız" dediklerinde pek inandırıcı görünmüyordu. Ama Recep Tayyip Erdoğan şimdilerde yüzde 27 sınırında dolaşıyor.

ANADOLU FİNANS KURUMU GENEL MÜDÜRÜ ÜNAL ASLAN: FAİZSİZ SİSTEM HALKA ANLATILAMADI

Dördüncü İslami banka yerli sermayeyle kuruldu. Arap sermayeli kuruluşlarla rekabete girecek olan Anadolu Finans Kurumu, hizmeti müşterinin ayağına götürmeyi hedefliyor.

Cahit UYANIK 

Kar payı esasına göre çalışacak dördüncü İslami banka olan Anadolu Finans Kurumu fon toplamaya başladı. Kayserili bir grup iş adamının girişimi ve yüzde 100 yerli sermaye ile kurulan Anadolu Finans Kurumu, şimdilik sadece Ankara'da faaliyet gösteriyor. Toplam sermayesi 30 milyar lira olarak belirlenen Anadolu Finans, önümüzdeki günler içinde İstanbul ve Kayseri'de yeni şubeler açarak Arap sermayeli rakipleriyle sıkı bir rekabete girişecek. Anadolu Finans Kurumu Genel Müdürü Ünal Aslan ile özel finans kurumlarının finans sistemi içindeki yeri üzerine konuştuk:

Panorama: Sizden önce faaliyete geçen üç özel finans kurumunun toplayabildikleri fon oldukça az. Böyle bir ortamda özel finans kurumlarına yeni mevduat gelebilir mi?

Aslan: Bu iş ilk başladığında yapılan araştırmalara göre özel finans kurumlarına kayacak mevduatın 6-7 trilyon lira civarında olacağı tahmin ediliyordu. Fakat bu potansiyelin ancak 1,5-2 trilyon lirası özel finans kurumlarına çekilebildi. Yani piyasaya çıkmamış ve ekonomiye kazandırılması gereken daha 5 trilyon lira civarında bir potansiyel olduğu tahmin ediliyor. Bizim amacımız piyasaya çıkmış olan mevduatın bir kısmının kurumumuza çekilmesi değil. Biz henüz ekonomiye kazandırılmamış olan bu kaynağı ortaya çıkartmak istiyoruz.

- Bunu nasıl yapmayı düşünüyorsunuz?

Aslan: Biz daha önce kurulmuş finans kurumlarıyla aynı kararnameye tabiyiz. Ama çeşitli programlarımız ve projelerimiz var. Öncelikli olarak birebir görüşmek için müşterinin ayağına gideceğiz. Bizim bir diğer özelliğimiz de Anadolu'da kurulmuş olmamız... Genel Müdürlüğümüzün Anadolu'da olması nedeniyle hizmet ağırlığımızı biraz daha buraya vermek niyetindeyiz. Bu şekilde yapacağımız çalışmalarla henüz ekonominin kazanmamış olduğu mevduatı kazanacağız. Önümüzdeki yılda belli bir bütçemiz ve programımız olacak. Bu program gayet tabii ki ortaya çıkmamış kaynağın tamamının 1992 yılında tamamen toparlanması şeklinde olmayacak. Bunu giderek artan bir şekilde yıllara yayarak ekonomiye kazandırmaya çalışacağız.

AZİZ ÜSTEL: "BORSAYA BEKLERİM EFENDİM!"

Cahit UYANIK 

İMKB'nin kapısında 27 şirket daha borsa bankerliği yapabilmek umuduyla beklemede... SPK İnceleme ve İzleme Dairesi Başkanı Mustafa Kırali'den alınan bilgiye göre şirketlerin başvuruları inceleniyor.

İMKB'nin üyesi olmak için başvuranlar arasında tv'den tanıdık bir yüz dikkat çekiyor. 'Gecenin Konukları' programıyla ünlenen Aziz Üstel, çok yakında yine "Beklerim efendim!" diyecek. Ama konuklarını tv'de değil bu kez İMKB'de ağırlayacak. 

Aziz Üstel'in ortağı da ünlü bir isim: Türkiye'nin NATO nezdindeki emekli büyükelçilerinden Osman Olcay. İki ünlünün bir araya geldiği Buluş Menkul Kıymetler A. Ş. iznin alınmasıyla birlikte borsada işlemlere başlayacak. 

RÜŞDÜ SARACOĞLU'NUN MERKEZ BANKASI BAŞKANLIĞINDAN İKİ YILDIR BEKLENEN İSTİFASI NASIL YAŞANMIŞTI?

RÜŞDÜ SARACOĞLU'NUN İSTIFASI İLE BÜROKRASİDEKİ ATAMA VE GÖREVDEN ALINMALARIN ÖYKÜSÜ 

BÜROKRASİDE HAREKET

Ekonomi bürokrasisi haftayı Rüşdü Saracoğlu'nun istifasıyla kapadı. Ankara'da atamalar, görevden almalar birbirini izliyor. Birçok kuruluş 'vekaleten' yönetiliyor.

Cahit UYANIK / İlter SAĞIRSOY

Geride bıraktığımız Cuma günü 'herkesin beklediği bir istifa' sonunda gerçekleşti. 2 Ağustos itibarıyla Merkez Bankası (MB) Başkanı artık Rüşdü Saracoğlu değildi. Geçtiğimiz Cuma günü mesai saatinin bitimine yakın Reuters ekranına son bir kez göz atan bankacılar irkildi. Reuters, Saracoğlu'nun istifasını haber veriyordu. Haber hızla yayıldı ve doğrusu kimse de şaşırmadı. Hakkında istifa edeceği yolunda bu kadar çok haber çıkan bir MB Başkanı daha olmamıştı.  Saracoğlu'nun istifasını 17.30 gibi özenli bir saatte gerçekleştirmesi de dikkat çekiyordu. Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarı Osman Ünsal, istifanın ekonomiyi en asgari düzeyde etkileyecek bir saatte verildiğini belirterek, bir anlamda Başkan'ın iyi niyetinin altını çiziyordu. İstifanın diğer ilginç bir yanı tarihi idi. Saracoğlu başkanlık görevine de 1987'de yani 6 yıl önce 30 Temmuz günü başlamıştı.

Bir istifa öyküsü

Saracoğlu'nun istifası aslında kamuoyunun gündemine ilk kez 1991 yılının Kasım ayında geldi. O dönemde Tansu Çiller Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanıydı. Saracoğlu MB Başkanı olarak Bakan'ın kendisini devre dışı bırakmak istemesinden yakınıyordu. Saracoğlu dönemin Başbakanı Süleyman Demirel'e gidip görevden affını istedi ancak kabul edilmedi. Çiller'in Başbakan olmasıyla 'Saracoğlu ne zaman istifa edecek?' sorusu da bir kez daha gündeme geldi. Başbakan ile Başkan arasındaki uçurumu bilmeyen yoktu çünkü ekonomiye yaklaşımları aynı değildi. 

Saracoğlu'nun istifasında bardağı taşıran son damla Başbakanlık Teftiş Kurulunun açtığı iki soruşturma oldu. Bu soruşturmalarda banka çalışanlarının kurduğu vakfa, usulsüz kesintiler ve aktarmalar yapıldığı ileri sürülüyordu. Bu soruşturmaları Saracoğlu'nun 'gururuna yediremediği' iddia ediliyor. Saracoğlu istifasını önce Başbakan Çiller'e elden sunmak istedi. Ancak Çiller'in İstanbul'dan dönmediğini öğrenen Saracoğlu, istifasını Başbakanlık Müsteşarı Yücel Edin'e resmi kurye ile gönderdi. 

KOSGEB TESİSLERİ SANAYİCİLERE VERİLECEK

DEVİR / HEDEF, KİT'LEŞMEYİ ÖNLEMEK

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, yurt çapındaki 37 KOSGEB tesisini 1994'te sanayicilere devretmeye hazırlanıyor.

Cahit UYANIK 

Küçük ve Orta Ölçekli Sanayii Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), son yıllarda oldukça büyüdü ve serpildi. Toplam 22 kentte danışma-kalite geliştirme, ihtisas, pazar araştırma, ortak kolaylık, teknoloji, eğitim ve yatırım geliştirme merkezleri kurdu. Ancak 1970'lerden bu yana faaliyet gösteren bazı merkezler zamanla işlevini yitirmiş durumda. Kurulmasına öncülük ettikleri, büyük emeklerinin geçtiği işletmelerdeki laboratuvarlar daha modern niteliklere sahip olunca, KOSGEB'in bazı tesisleri geride kaldı. Üstüne üstlük yapılan bazı politik atamalarla KOSGEB tesislerinde kadro şişkinliği de görülmeye başlandı.

Çıktığı gezilerde bütün bu olumsuz gelişmeleri gözleriyle gören Sanayi ve Ticaret Bakanı Tahir Köse, gelecek yıl içerisinde toplam 37 KOSGEB tesisini sanayicilere devretmeye karar verdi. Köse, tesislerin zaten sanayici ve esnafın istekleri doğrultusunda kurulduğunu hatırlatarak şöyle konuşuyor:

"Türkiye'nin her tarafında KOSGEB'in merkezler açması isteniyor. Ama yeni bir KİT oluşma tehlikesi mevcut. Böyle giderse 300 olan personel sayısı 2 yıl sonra 700 olacak. Bu tesisler aynı zamanda bütçeye yük oluşturuyor. Mesela bir merkezin aylık gideri 5 milyar lira, laboratuvar hizmet geliri ise sadece 500 bin lira. Arada müthiş bir oransızlik var."

ANKARA NOTLARI / İSTANBUL FİNANS MERKEZİNİN YOL HARİTASINDA İLK ADIMLAR NELERDİ?

İSTANBUL'UN KADERİ ANKARA'DA BELİRLENİYOR 

Cahit UYANIK 

Tansu Çiller'in Başbakan seçilmesinin sonra İstanbul, kararlı adımlarla bir finans merkezi olma yolunda ilerliyor. Önce ABD'nin sermaye piyasası otoritesi SEC'e başvuru ve kabul; hemen ardından borsa işlemlerinde elektronik sisteme geçiş bu süreci oldukça hızlandırdı. Ankara'da devam eden çalışmalar ise İstanbul'un yeni konumunu daha da olgunlaştıracağa benziyor. 

Bu çerçevede Hazine ile Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) uzmanları bir finans merkezinde ne gibi kurumların bulunması gerektiğini araştırdı. Sonuç olarak İstanbul'da hisse senedi borsasının yanı sıra vadeli işlemler ile altın borsalarının da bulunmasının şart olduğu ortaya çıktı. 

Altın Borsası için artık 'sonuç aĺınma aşaması'na gelindiğinden çalışmalar  Vadeli İşlemler Piyasası kurulması yönüne kaydırıldı. Bu çerçevede 'futures options' piyasalarının hukuki alt yapısını kurmak için bir kanun hükmünde kararname yayınlama hazırlığı devam ediyor. Bu vadeli piyasada hangi mallara dayalı finansal ürünlerin işlem göreceği ise daha sonra tespit edilecek. 

Çalışma sırasında İstanbul Menkul Kıymetler Borsasının (İMKB) Tokyo ve Londra borsaları arasındaki saat aralığında yabancı para akımlarını nasıl Türkiye'ye çekebileceği de araştırıldı. Sonuçta borsa seans saatlerinin mümkün olduğu kadar öne alınması ile bu amaca ulaşılabileceği ortaya çıktı.

HAZİNE'DE 'İHRACAT' TOPLANTISI...

İhracat, tehlikeli sinyaller vermeye devam ediyor. DYP-SHP Koalisyon Hükümetinin uygulamaya koyduğu çeşitli önlemler de 'derde deva' olmadı. Bunun üzerine Hazine, ihracatın bu kötü gidişine dur demek amacıyla kolları sıvadı.