Cahit UYANIK
"1920 yılı yazında Charles Ponzi ve kurduğu Boston merkezli posta cevap kuponu girişimi, ABD'nin en çok konuşulan yatırımıydı. Ponzi, yatırımcılara 45 günde yüzde 50, 90 günde yüzde 100 getiri vaat ediyordu. Bu işin finansal bir mucize değil, iyi tasarlanmış bir dolandırıcılık olduğu ancak 10 bin yatırımcıdan toplanan 9,5 milyon dolarlık balon söndüğünde ortaya çıktı.
Ponzi, 'International Reply Coupons' adı verilen posta pulu ticaretiyle yüzde 400 kar ettiği bir ticaret yaptığını ve yatırımcılara bundan kar payı dağıttığını iddia ediyordu.
İlk yatırımcılara kar payları dağıtıldıkça, yatırımcılar bu cazip işe ilgi göstermeye başladılar. Araştırmalar, daha sonra bu ilk ödemelerin sisteme yeni dahil olan kaynakla yapıldığını ve kar diye bir şeyin hiç bir zaman söz konusu olmadığını ortaya çıkaracaktı. Aslında sistem yeni girişlerle eski yatırımları finanse ediyordu ve sisteme gittikçe daha fazla kaynak girmesi bu kısır saadet zincirinin uzamasını sağlıyordu.
Ponzi'nin sistemi basit bir muhasebe kandırmacasına dayanıyordu. Bununla birlikte bu kadar insanın bu kandırmacanın tuzağına düşmesi bankaların ortalama yüzde 5 getiri sağladığı dönemde vaat edilen yüksek getiriden kaynaklanıyordu. Mekanizmanın basitliği ve muazzam ölçeği, Ponzi adının bu özel dolandırıcılık yöntemiyle özdeşleşmesini sağladı.
1903'te İtalya'dan ABD'ye göçmen olarak gelen Ponzi'nin ilk örneğini gösterdiği şema, yakın geçmişte Türkiye'de 1982'de büyük bir finansal krizle sonuçlanan Bankerler Furyasında ve birkaç yıl önce de Titan'da gözlenmişti.
Ponzi'nin hapislerin ardından İtalya'ya iade edilmesi ile geçen yaşamı, 1949'da Brezilya'nın Rio şehrindeki bir düşkünler evinin hastanesinde sona erdi. Bir zamanlar milyonlarca dolarla oynayan ve adını bir suça verecek kadar ünlü bir adamın ölümünün ardından cenaze masrafları için bıraktığı bütün para sadece 75 dolardı."
Posta cevap kuponu nedir ve dolandırıcılığa nasıl alet edildi?
20. Yüzyılın başlarında yurt dışına gönderilen mektupların uluslararası bir cevap kuponu içermesi yaygındı. Bu kuponlar, anlaşmalı ülkelerde kolaylıkla nakit paraya da çevrilebiliyordu. İşin Ponzi’yi ilgilendiren en önemli kısmı ise kuponların her ülkede farklı nakit değerlerinin olmasıydı.
Ponzi, ucuz olan ülkelerden kupon satın alıp, daha pahalı olan ülkelerde satarak (bir tür arbitraj) bu işten çok para kazanabildiği bir sistem kurduğunu ve kendilerine yüksek kar payı ödeyeceğini anlatarak insanlardan para topladı. Para topladıkça, kar paylarını sisteme yeni giren bir başka yatırımcının parasıyla ödedi ve dolandırıcılık ortaya çıķtıktan sonra buna 'Ponzi Sistemi' veya ' Ponzi Oyunu' denildi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder