TOBB SEÇİMİNE SİYASİ PARTİ MODELİ

Yasa Tasarısı / Oda ve Borsalara Yeni Düzen

TOBB SEÇİMİNE SİYASİ PARTİ MODELİ

TOBB Kuruluş Yasa Tasarısı kanunlaştığında, başkanı delegeler seçecek. Birlik'te seçim kulisleri şimdiden başladı.

Cahit UYANIK

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), yaklaşık 800 bin işletmeyi bünyesinde barındırıyor. Birliğe kayıtlı oda ve borsa sayısı ise şu anda 313. Türk özel sektörünün en geniş biçimde temsil edildiği TOBB'un kuruluş yasası bugünlerde değişmek üzere.

Hükümetin geçen yıl mayıs ayında Meclis'e sevk ettiği yasa tasarısı önce Adalet Komisyonunda görüşüldü ve üzerinde ufak-tefek değişiklikler yapılarak Sanayi, Teknoloji ve Ticaret Komisyonu'na gönderildi. Tasarı, Meclis "sömetr tatili"nden çıktıktan sonra, komisyonda yine görüşülmeye devam edilecek. Son adres ise Meclis Genel Kurulu.

Tek dereceli sistem

Tasarı, Mayıs ayına kadar yasalaştığı taktirde bu yıl yapılacak Seçimli TOBB Genel Kurulunda yeni bir seçim sisteminin uygulanmasını öngörüyor. Buna göre TOBB Yönetim Kurulu ve Başkanı, tek dereceli bir seçim sistemi ile belirlenecek. Açık bir ifadeyle, sayısı asgari 1.000 olarak öngörülen delegeler, tıpkı siyasi partilerin genel kurullarında olduğu gibi "stratejik" bir önem kazanacak. TOBB seçimli genel kurulları ise böylesi bir ortamda daha renklenecek.

Halen uygulamadaki seçim sistemi ise iki dereceli. Türkiye'nin dört bir yanındaki oda ve borsalardan gelen delegeler, Birlik bünyesindeki beş ayrı konsey üyelerini belirliyor. Konsey üyeleri de, daha sonra kendi içinden Odalar Birliği Yönetim Kurulu'nu seçiyor. Burada, delegelerin ifadeleri "dolaylı" biçimde yönetime yansıyor. Üstelik Odalar Birliği Başkanı olmak için, Konsey delegesi seçilmek  şartı da getiriliyor. Bu durum, zaman zaman şikayetlere neden oluyor.

Erez'in muhalifleri

"Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Odaları, Deniz Ticaret Odaları, Ticaret Borsaları ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Kanun Tasarısı" henüz yasalaşmadı ama şimdiden üzerinde spekülasyonlar başladı. Özellikle de yeni seçim sistemi konusunda... Şimdiden yalım Erez'in muhalifleri belirginleşiyor. Muhalifler, yeni yasanın seçimli genel kurul öncesine yetiştirilmesini istiyorlar. Bunların başında Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Ahmet Çavuşoğlu geliyor. Çavuşoğlu, hiç bir konseye üye olmadığı için mevcut yasaya göre başkanlık yarışına girmesi imkansız. Çavuşoğlu, seçimleri tek dereceli hale getirecek tasarının yasalaşmasını istiyor. Erez'in başkan seçildiği 1992 Genel Kurulu'nda rakibi olan Balıkesir Sanayi Odası Başkanı Rona Yırcalı ise bu konuda bir yorum yapmaktan kaçınıyor. Ancak Yırcalı sanayi Odaları Konseyi üyesi olduğu için yasa değişmese de başkanlığa aday olabilecek.

Erez, DYP'ye endeksli

Erez'in Mayıs ayındaki Genel Kurulda muhtemel rakipleri arasında halen Ticaret Odaları Konseyi Başkanlığını yapan Ali Zafer Taciroğlu da bulunuyor. Taciroğlu, aynı zamanda konsey başkanlarının sırayla yaptığı Genel Kurul Başkanlığı görevini de üstlenecek. Ancak yasa değişikliği gerçekleşirse, Başkanlık Divanı da delegelerin seçimiyle belirlenecek.

Erez'in seçimli genel kuruldaki şansı, bir anlamda DYP'nin seçim başarısına endekslenmiş durumda. Çünkü Odalar Birliği üyelerinin ağırlıklı politik eğilimlerinin Demokrat Parti, Adalet Partisi ve Doğru Yol Partisi çizgisinde seyrettiği biliniyor. Bu nedenle tek dereceli seçim sisteminin uygulanması durumunda seçim başarısızlığının tıpkı Çiller'i olduğu gibi Erez'i de zor durumda bırakacağı tahmin ediliyor.

Odalar Birliğine Avrupa standardı

1950 tarihini taşıyan TOBB Kuruluş Yasası, günümüze gelinceye kadar 5 kez çeşitli değişikliklere uğramış. Sonuçta yasa, mevcut dil ve içerik bütünlüğünü kaybetmiş, mevcut ekonomik şartlara cevap vermeyen bir hale gelmiş. Tasarı, mevcut yasanın 17 maddesini aynen kabul ediyor. Ancak 70'i aşkın maddeyi gelişen koşullara göre yeniden düzenliyor. Tasarı, ana başlıklar itibarıyla şu düzenlemeleri getiriyor:

* Oda kurulması için asgari istekli sayısı; ticaret ve sanayi odaları için 250'ye çıkarılıyor. Yat işletmecilerinin de deniz ticaret odalarına kayıt yaptırması zorunlu tutuluyor.

*  Halen sadece sanayi odalarına tanınan şube açma yetkisi, ticaret odaları, ticaret ve sanayi odaları, deniz ticaret odalarına da tanınıyor. Ayrıca bölge odalarının oluşmasına da izin veriliyor.

* Tüketici haklarının korunması ve haksız rekabetin önlenmesinde en etkin görevin mal ve hizmet üreten kuruluş temsilcilerine düştüğü düşüncesiyle, odalara bu konuda ilk kez yasal yükümlülükler getiriliyor.

* Oda meclislerinin görev ve yetkileri artırılıyor. Meclisler muhabir üye ve şeref üyesi kabul edebilecek; sosyal yardım ve bağışta bulunabilecek; tahsiline imkan olmayan alacaklardan vazgeçebilecek; şube açılmasına karar verebilecek; vakıf, dernek, şirket ve kooperatif kurabilecekler.

* Oda yönetim kurulu üyelerinin geçerli olan, 10 yıldan fazla kesintisiz görev yapamayacaklarına ilişkin yasak kaldırılıyor, Nereden Buldun Yasası gereğince aynı yöneticilerden istenen mal bildirimlerinden vazgeçiliyor.

* Oda munzam aidatındaki binde 8'lik oran korunuyor. Ancak aidatın tavan sınırı yıllık aidatın 5 katından 20 katına çıkarılıyor.

* Odaların dağılması veya tasfiyesi kararı alınırken aidat borcu olan üyelere oy hakkı tanınmayacak. Oda gayrimenkulleri, yeni bir oda kurulduğu taktirde zarara uğramaması için 3 yıl boyunca elden çıkarılamayacak.

* Ticaret borsalarında işlem yapan borsa komisyoncusu, ajanı ve simsarı yeniden tarif ediliyor. Borsaların gelişerek vadeli işlemlere geçmesi durumunda, bu unsurların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde örgütlenmelerine olanak tanınıyor. Ticaret borsalarındaki alivre ve vadeli alım- satımlar tanımlanıyor. Bu tip sözleşme senetlerinin ciro edilebilmesine izin veriliyor.

* TOBB tarafından oluşturulan Tahkim Divanı'na yasal bir hüviyet kazandırılıyor.

* "Oda aidatı yüzsüzleri"ne af getiriliyor. Bu çerçevede yeni yasa çıktıktan sonra üç ay içinde oda, borsa ve birliklere borçlarını ödeyenlerden gecikme zamları tahsil edilmeyecek.

(Bu haber haftalık Ekonomik Trend dergisinin 6-12 Şubat 1994 tarihli, Yıl: 2, Sayı: 6'da yayınlanmıştır)