Cahit UYANIK
Ödemeler bilançosunun 2022 ilk 8 aylık sonuçlarına göre, kaynağı belirsiz döviz girişlerini simgeleyen net hata ve noksan (NHN) kaleminde 28,3 milyar dolarlık rakamla yeni bir rekor kırıldı. 40 milyar dolar düzeyindeki cari açığın büyük bölümünü tek başına finanse eden NHN'nin neden bu kadar şiştiği ise merak konusu oldu. TCMB kendi basın açıklamasında, geçmişten beri bu önemli kalem konusunda açıklayıcı bir bilgi vermiyor. TCMB sadece 4-5 yılda bir kendi uzmanlarına yaptırdığı teknik çalışmayı kamuoyuyla paylaşıyor; bazen de NHN konusundaki rakamsal revizyonları... (Çünkü aylar ilerledikçe yeni gelen kayıtlar dikkate alınarak NHN rakamlarında artış veya azalışlar olabiliyor.)
Bu yılın ilk 6 ayında NHN kalemi 17,5 milyar dolardı. Bu durumda NHN'de 2 ayda yaklaşık 11 milyar dolarlık artışla karşı karşıyayız. Bazı kişilerin belirttiği gibi bu paranın bavullara doldurularak Türkiye'ye getirilmesi mümkün değil. Bu kadar büyük bir efektif akışı ancak tır'lara yüklenerek olabilir. Üstelik bu kadar büyük bir efektif hareketi doların sahibi ABD'lilerin gözünden kaçmaz. 11 milyar dolarlık artış, bence muhasebe kayıtları üzerinde yaşanan bir hareketin belirtisiydi. Muhasebe tekniği gereği bir 'kayıt sıkıntısı' olduğu için bu rakamın oluştuğunu düşünüyordum.
NHN'deki artışla ilgili; bu sabah CHP Parti Sözcüsü ve Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak'ın Meclis Başkanlığına Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin cevaplaması istemiyle verdiği soru önergesi elimize ulaştı. Bu önergeyi oldukça teknik bilgiler verip, NHN'deki artışa açıklama getirmek üzere hayli teknik sorular sorduğu için önemsedim. Bu sorulardan 6'ıncısı, son 2 ayda NHN'deki 11 milyar dolarlık artışa bir açıklama sağlayabilir.
"Rusya'dan ithal edilen doğal gaz için alternatif bir ödeme mekanizması oluşturulmuş mudur? Oluşturulduysa bunun NHN üzerinde etkisi nedir?" şeklindeki soruyu, az önce bahsettiğim büyük muhasebe kaydı olayının sebebi olarak açıklayabiliriz.
Bundan 2 ay kadar önce BOTAŞ'ın Rusya'ya doğal gaz borcunu ertelemek istediği haberi çıkmış ve yalanlanmamıştı. BOTAŞ içine düştüğü finansman zorluğu sebebiyle zaten yılbaşında Deutsche Bank'tan 900 milyon euroluk bir kredi çekmişti. Ayrıca TCMB'nin, döviz rezervlerinin bitmeye yüz tutması sebebiyle aylardır BOTAŞ gibi yüklü döviz ihtiyacı olan KİT'lere döviz satmadığı biliniyordu. Yani Meclis'e verilen önergenin ve 11 milyar dolarlık ani artışın gerekçeleri oluşmuş vaziyetteydi.
Dikkatle analiz ettiğimizde; Rusya'dan büyük montanlı doğal gaz ithalatımız var. Normal bir ortamda, diyelim Türkiye'ye 5 milyar dolarlık gaz ithal edildi; karşılığında 5 milyar dolarlık döviz çıkışı olması lazım. Biz bu ithalat karşılığında Rusya'ya bir ödeme yapmıyorsak, bizim ödemeler bilançomuz pozitif yönde etkilenir. Merkez Bankası bunun ödeme tarafını bulamazsa; çift taraflı kayıt edemediği için (muhasebe ilkeleri gereği) 5 milyar doları götürüp NHN'ye kayıt edecektir. Bu, aynı zamanda cari açığın fiktif olarak finanse edilmesi sonucunu doğurur. İleride Rusya'ya borç ödemesi yapılırsa veya 'doğal gaz karşılığı dış borç alındı' şeklinde TCMB'ye bildirilirse ters kayıt yapılarak NHN'yi azaltır. İşte Öztrak'ın yaptığı şey; NHN konusunda gayrı resmi olarak duyduğu bir bilgiyi doğrulatma çabasıdır.
Peki Bakan Nebati bu soruya cevap verecek mi? Geçmişte BOTAŞ'la ilgili benzeri haberler, bilgi talepleri ve soru önergelerine hep 'ticari sır' gerekçesiyle cevap verilmemişti. Bu önerge de benzeri kaderi paylaşacaktır. Böylece doğal gaz fiyatları konusundaki yıllardır devam eden sır perdesinin arkasına, şimdi bir de doğal gaz alımlarındaki alternatif ödeme yöntemi ihtimali eklenmiş olacak gibi görünüyor.
Bu konudaki 22 Ekim 2022 tarihli Youtube yayınımın linki:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder