Toplam hacmi 100 trilyonu aştığı tahmin edilen repoya sıkı takip geliyor. Merkez Bankası, repo karşılıkları için İMKB Takas ve Saklama Şirketinde hesap açtı.
Cahit UYANIK
Repo, tasarrufçuların en çok sevdiği yatırım araçlarının başında geliyor. Repo basit bir tanımla, geri almak üzere kısa bir süre için verilen paraya karşılık olarak, devlet kağıtlarının teminat gösterilmesi anlamına geliyor. Piyasalarda 'reverse repo' olarak tanımlanan işlem ise bunun tam tersi. Ocak ayında başlayan ekonomik krizin ortaya çıkardığı gerçeklerden birisi de Türkiye'de bol miktarda 'açığa repo' yapıldığı... Açığa reponun 70-100 trilyon lira arasında değiştiği tahmin ediliyor.
5 Nisan'da alınan ekonomik tedbirlerin içinde 'Açığa reponun önlenmesi' önemli bir yer tutuyor. SPK'nın yayınladığı tebliğe göre repoya konu menkul değerlerin Merkez Bankasındaki bir depo hesabında izlenmesi gerekiyor. Yayınlandığı tarihten 2 ay sonra yani 5 Haziran'da yürürlüğe girmesi öngörülen tebliğin hazırlık çalışmaları sürüyor.
Repo için Takas Şirketi'nde depo hesabı açıldı
Bu çerçevede Merkez Bankası, yeni repo kurallarının pratikte nasıl uygulanacağına ilişkin olarak bir genelge yayınladı. Buna göre Merkez Bankası açığa repo işlemlerinin önüne geçmek için İMKB Takas ve Saklama Şirketinde bir depo hesabı açtırdı.
Yeni sistemde repo işlemine konu menkul kıymetlerin fiziki teslimi yapılmayacak. Depo hesabının ilk kısmını oluşturan 'Repo Teminat Deposu Hesabı' yetkili kuruluşların kendi mülkiyetindeki ve serbestçe kullanabilecekleri menkul kıymetleri içerecek. 'Bloke hesap' ise yetkili kuruluşların yaptıkları repo işlemlerinin karşılığının tutulduğu hesap görevini üstlenecek.
İMKB TAKAS ve Saklama Şirketindeki depo hesabının işleyişi şöyle olacak:
"Eğer repo yetkili kuruluşlar arasında yapılıyorsa, depo hesabında karşılıklı aktarmalar yapılacak. Ancak repo normal müşterilerle yapılıyorsa, repo teminat deposu hesabındaki menkul kıymet bloke hesaba aktarılacak. Ters repo işlemlerinde ise teslim edilen menkul kıymetler, yetkili kuruluş tarafından Takas Şirketine teslim edilecek."
Repoya limit geliyor
Yetkili kuruluşların repo işlemleriyle ilgili limiti, kuruluşların repo teminat depolarında ve kendi mülkiyetlerindeki serbest menkul değerler esas alınarak belirlenecek. Merkez Bankası, Takas Şirketinin bildirimini esas alarak yetkili kuruluşun ertesi gün yapabileceği repo işlemlerinin limitini tespit edecek. Bu tespit sırasında belirlenecek ilave teminat tutarı da dikkate alınacak.
İlave teminat tutarı devlet iç borçlanma senetlerinde (DİBS) yüzde 20-30, gelir ortaklığı senetlerinde (GOS) yüzde 30-40 arasında değişebilecek. Repoya karşılık olarak tutulan menkul değer DİBS ve GOS niteliğini taşımıyor ise ilave teminat tutarı yüzde 60 olacak. DİBS ve GOS'un değeri ise Merkez Bankasının Resmi Gazete'de her gün ilan ettiği günlük birim fiyatlar esas alınarak hesaplanacak. Söz gelimi günlük değeri 130 TL olarak belirlenen bir gelir ortaklığı senedinde yüzde 40 yani 52 TL teminat ayrılacak. Böylece gelir ortaklığı senedine bağlı olarak yapılan repolarda işlem limiti 78 TL olacak.
Yetkili kuruluşlar gün içinde yaptıkları repo işlemlerinin vade, tanım, tutar, faiz oranı gibi ayrıntılarını Takas Şirketine bildirecek. Takas Şirketi, yetkili kuruluşların gönderdiği bilgilere göre repo teminat deposu ve bloke hesap arasında gerekli aktarmaları gerçekleştirecek. Yetkili kuruluşların borsa ve borsa dışında gerçekleştirdikleri repo miktarı, ters repolar düşüldükten sonra ilgili kuruluşun özkaynağının 20 katını aşmayacak. Yetkili kuruluşlar aynı kişi veya kuruluşla günlük limitinin yüzde 10'unu aşan miktarda repo işlemi yapamayacak.
Merkez Bankasının repo tebliğindeki diğer düzenlemeler
● VDMK ve A tipi yatırım fonu katılma belgeleri repo konusu olmaktan çıkarıldı.
● Repo işleminde teyit formu yerine dekont düzenlemesi esasına geçildi.
● Repo konusu menkul kıymetler alıcıya fiilen değil hesaben teslim edilecek.
● Repo işlem limitinin belirlenmesinde yetki SPK'dan Merkez Bankasına geçti.
●Daha önce nazım hesaplarda izlenen, repodan doğan taahhüt ve sorumlulukların bilançoda ayrı birer kalem olarak gösterilerek izlenmesi sistemine geçildi.
● Merkez Bankasına repo konusunda denetleme yapma yetkisi verildi.
● Repo tebliği 5 Haziran tarihinde yürürlüğe girecek.
(Bu haber haftalık Ekonomik Trend dergisinin 1-6 Mayıs 1994 tarih, Yıl: 2, Sayı: 18'de yayınlanmıştır.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder