500 YIL SONRA, YENİDEN...
Türk-Rus diplomatik ilişkilerinin 500. Yılı önümüzdeki günlerde kutlanacak. Ruslar, kutlama kapsamında -ilk defa bir yabancıya- Başbakan Süleyman Demirel'e Moskova Devlet Teknik Üniversitesinin fahri doktora ünvanını verecek.
Cahit UYANIK
İspanyol Yahudilerinin Osmanlı İmparatorluğuna kabulünün 500. Yılına ilişkin yoğun program henüz bitmişken; önümüzdeki günler yine anlamlı bir 'yüzyıl dönüşü'nün kutlamalarına sahne olacak: Türkiye ile Rusya arasında diplomatik ilişki kurulmasının 500. Yılı...
'Türk-Rus İlişkileri' resmen Sultan II. Beyazıt dönemine rast gelen 31 Ağustos 1492'de Çar III. Ivan'ın gönderdiği elçinin huzura kabulü ile başlamıştı. Savaşlar nedeniyle zaman zaman kesintiye uğramış olsa da ilişkiler bugüne kadar süregeldi. Aradan geçen 500 yılda hem Türkiye hem Rusya'da önemli değişiklikler yaşandı. Bütün bu geçmiş bir yana, önümüzdeki yıllarda Türk-Rus İlişkilerinin artarak gelişeceğine herkes kesin gözüyle bakıyor. İşte 500. Yıl kutlamaları adeta bu beklentilerin kavşak noktasında yer alıyor.
500. Yıl kutlamaları, Sovyetĺer Birliğinin Bağımsız Devletler Topluluğuna dönüşmesinin hemen ardından Şubat ayı içinde Rus iş adamları tarafından gündeme getirildi. Önerinin sahipleri Moskova'da yeni kurulmuş olan ve Türk iş adamlarıyla bilgi alışverişini kolaylaştırmayı amaçlayan CONTUR (Consulting Turkey) şirketi idi. Öneri, ikili ticari görüşmeler sırasında Dostlar Şirketler Grubu Genel Müdürü Seyithan Kaplan'a iletildi. Kaplan, Ankara'ya döner dönmez kutlama çalışmalarına devleti de katmak istedi ve konuyu Dışişleri Bakanlığına bildirdi. Bakanlığın konuya sıcak yaklaşması üzerine 500. Yıl kutlamalarına resmen karar verildi.
Özel girişimcilerin gayreti ve finans desteği ile 31 Ağustos-12 Eylül tarihleri arasında gerçekleştirilecek kutlamalara ilişkin çalışma, bugünlerde hızla devam ediyor. İlk etkinlik yaklaşık 50 şirket ve kuruluşun katılacağı Türk İhraç Ürünleri Fuarı... Bu fuar için Kremlin Sarayının hemen yanında yer alan ve 7.500 metrekarelik kapalı alana sahip 'Manage Sergi Salonu' ilk kez yabancılara tahsis edilmiş. İlerleyen günlerde ise Türkiye ve Rusya ekonomik ilişkilerinde yaşanan sorunların tartışılacağı konferanslar düzenlenecek. Ayrıca Türk Tanıtma Vakfının folklor ve semah ekibi gösterileri ile Türk tekstil ürünlerinin Rus mankenlerce sergileneceği defileler gösteri programında yer alacak.
Elbette 500. Yıl kutlamaları bu kadarla bitmiyor. Ekim ve Kasım ayları içinde iki ülkenin Kültür Bakanlıklarının himayesinde daha geniş kutlamalar yapılacak. Bu kapsamda Rusların dünyaca ünlü Moskova Devlet Teknik Üniversitesi tarafından Başbakan Süleyman Demirel'e fahri doktora ünvanı verilecek. Bu, aynı zamanda bir yabancıya verilmiş ilk fahri doktora olma özelliğini de taşıyor.
Kutlama çalışmalarına öncülük eden Dostlar Şirketler Grubu Genel Müdürü Kaplan, yaklaşık 2 yıldır Rusya pazarında çalışıyor. Kaplan, aynı zamanda Dağıstan Özerk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının mahalli kararname ile atadığı ekonomi başdanışmanı... Kaplan, kutlama çalışmalarını kısa bir zaman içine sığdırmak zorunda kalmalarının işlerini güçleştirdiğini belirtiyor ve böyle bir organizasyona öncülük etmekten memnun olduğunu ifade ediyor:
"Rusya'da dinamik bir gelişme var. Ruslar Türkiye'ye bir Avrupalı, bir Amerikalıya baktığı gibi bakmıyor. Türkiye'yi emperyalist bir güç olarak görmüyorlar. Politik açıdan ise bu bölgede ancak Türkiye ile birlikte stabilitenin sağlanabileceğini biliyorlar. Bu durumda 500. Yıl, beklentilerin kesiştiği bir nokta haline geldi. Zaten ilişkiler o kadar hızla gelişiyor ki, devlet ve diğer kurumlar bile gerisinde kalıyor. Potansiyelin daha iyi değerlendirilmesi için bilgi akışının iyi sağlanması lazım. 70 yıl boyunca bizler de onlar da reel bir tarih bilgisi ile beslenmiş değiliz. Hep şartlanmış durumdayız. Dolayısıyla geçmişe ışık tutacak ne varsa her iki tarafın da birbirine vermesi lazım."
(Bu haber haftalık Ekonomik Panorama dergisinin 23-30 Ağustos 1992 tarihli, Yıl: 5 Sayı: 35'te yayınlanmıştır.)
----------
NOT: Türk-Rus Diplomatik İlişkilerinin Tarihçesi
Türkiye ile Rusya arasındaki diplomatik ilişkilerin başlangıcı 1492 yılına kadar gitmektedir. O dönemde Osmanlı İmparatorluğu tahtında II. Bayezid, Rusya tahtında ise III. İvan bulunmaktaydı. III. İvan’ın Kırım sahillerine ve Azak Denizi'ne yerleşmiş Osmanlılarla dostluk kurmak ve Rus tüccarlarına iş olanakları sağlamak amacıyla Kırım Hanı Mengli Giray aracılığı ile İstanbul'a bir diplomatik heyet göndermek isteğini bildirdiği belgenin tarihi 31 Ağustos 1492'dir. Bu belge 500 yılı aşan diplomatik ilişkilerin başlangıcını oluşturmaktadır.
Çarlık Rusyası İstanbul’daki daimi temsilciliğini 1702 yılında açmıştır. Bu aynı zamanda, Çarlık Rusyasının yurtdışındaki ilk daimi temsilciliğidir. Osmanlı İmparatorluğu’nun Çarlık Rusyasına gönderdiği ilk Elçi ise 1793 yılında Rasih Paşa olmuştur. Adıgeçen Çarlık Rusyasının başkenti St. Petersburg’da geçici bir dönem görev yapmıştır. İlk daimi elçilik II. Mahmud döneminde 1836 yılında açılmış ve ilk Elçi Mehmet Emin Ali Paşa yaklaşık bir yıl görevde kalmıştır.
1917 yılında Rusya’da yaşanan Bolşevik Devrimi sonrasında Rusya Federal Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Atatürk'ün, 26 Nisan 1920 tarihinde Büyük Millet Meclisi Başkanı sıfatıyla Lenin'e gönderdiği ve karşılıklı ilişki tesisi teklifini de içeren mektuba, Sovyet Dışişleri Komiseri (Bakanı) Çiçerin 3 Haziran 1920 tarihinde olumlu yanıt vermiştir. Bu nedenle Türkiye'nin Sovyetler Birliği’ni, dolayısıyla Rusya'yı tanıma tarihi olarak 26 Nisan 1920'yi zikretmek mümkündür.
Kurtuluş Savaşı sırasında Sovyet Rusya’yla çeşitli temaslar gerçekleşmekle birlikte, Moskova'ya atanan ilk Büyükelçimiz Ali Fuat Cebesoy ise 19 Şubat 1921 tarihinde göreve başlamıştır. Ankara'da sürekli görev yapan ilk Rus diplomatı ise, 15 Aralık 1920'de göreve başlayan "Yetkili Temsilci" (Büyükelçi muadili) ünvanını haiz Budu Medivani olmuştur.
Türk-Rus ilişkileri SSCB’nin varlığının sona ermesi ile yeni bir zemine oturmuştur. Rusya’daki dönüşümle iki ülke arasında her alanda işbirliği fırsatı doğmuş ve iki ülke ilişkileri hızla ilerlemiştir.
(K: Türkiye in Russia Facebook sayfası /14 Şubat 2012)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder