TCMB Başkanı Fatih Karahan bugünkü Enflasyon Raporu sunumunda "Sıkı para politikamız, talebi dengeleyecek ve tasarrufları teşvik edecektir. Sonucunda negatif düzeylere düşecek olan çıktı açığı, dezenflasyon sürecinin önemli bir bileşeni olacaktır" dedi.
TCMB Başkan Yardımcısı Hatice Karahan ise geçen yıl 11 Temmuz tarihindeki bir sunumunda "Çıktı açığı, yılın 2. çeyreğinde halen pozitif alanda seyretmekle birlikte bir düşüş sergiledi. Yılın ikinci yarısında açığın negatif bölgeye geçeceğini öngörüyoruz" demişti.
Bunu anlayabilmek için TCMB'nin yıllar önce yayınladığı '100 Soruda Merkez Bankacılığı' kitapçığindaki ilgili bölümü aynen yayınlıyorum:
"Çıktı açığı nedir? Merkez bankaları çıktı açığını neden takip eder?
Bir ekonomide tüm üretim faktörlerinin normal kapasite ile katılması halinde ulaşılacak üretim seviyesi, o ekonomideki potansitel çıktı düzeyini verir. Çıktı açığı, bir ekonomide gerçekleşen çıktı ile o ülkenin potansiyel çıktısı arasındaki farktır. Gerçekleşen çıktı, potansiyel çıktıdan fazla ise pozitif çıktı açığı, gerçekleşen çıktı potansiyel çıktıdan küçükse negatif çıktı açığı vardır.
Çıktı açığı ile enflasyon arasında bir ilişki vardır. Bir ekonominin uzun süre pozitif çıktı açığı vermesine ise ekonominin ısınması denir. Ekonomi potansiyel üretim seviyesindeyken, talebin artmaya devam etmesi halinde, ekonomi kapasitesinin üzerinde üretim yapmaya zorlandığı için girdi maliyetleri artar ve fiyatlar genel seviyesi yükselir. Pozitif çıktı açığı bu yüzden merkez bankaları açısından enflasyonist baskıya yol açması nedeniyle önemli bir göstergedir."
Yine TCMB'nin internet sitesinin Fiyat istikrarı ve Enflasyon başlıklı sayfasında 'Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri' bölümünde şu ifadeler bulunuyor:
"Çıktı açığı, ekonomideki fiyat baskılarının değerlendirilmesinde önemli bir para politikası değişkenidir. Enflasyon hedeflemesi rejiminde merkez bankaları; gerçekleşen yerine, geleceğe ilişkin enflasyon beklentilerine göre politikalarını şekillendirir.
Buna göre, çıktı açığının pozitif olduğu alanlarda; talep fazlalığı nedeniyle ekonomi kapasitenin üzerinde çalıştığı için, talebe dayalı enflasyon baskısının ortaya çıkacağı tahmin edilir.
Çıktı açığının negatif olduğu alanlarda ise bu durumun ekonomideki zayıf talepten kaynaklanan arz fazlalığı veya atıl kapasite nedeniyle, enflasyonda düşüşe yol açacağı öngörülür" deniliyor.
Peki çıktı açığı nasıl hesaplanır? Bu soruya ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez şu cevabı veriyor:
"Çıktı açığı (İngilizcesi output gap), bir ekonominin gerçekleşen çıktısı ile potansiyel çıktısı arasındaki farkın ekonomik ölçüsüdür. Potansiyel çıktı, ekonominin tam kapasite düzeyinde olduğunda üretebildiği en yüksek mal ve hizmet miktarını ifade eder.
Bir ekonomi, talep fazlalığı nedeniyle, üretim kapasitesinin üzerine çıkmışsa pozitif çıktı açığı söz konusu demektir ki bu durumda ekonomi üzerinde enflasyonist baskı söz konusu olur. Tersine, ekonomi talep düşüklüğü, arz fazlalığı nedeniyle düşük kapasiteyle çalışıyorsa, bir başka deyişle ekonomide atıl üretim kapasitesi kalıyorsa o zaman çıktı açığı oluşur ve enflasyonda gerileme ortaya çıkar. Burada eğer çıktı açığı giderek artıyorsa ekonomi deflasyonist bir konuma girebilir.
Yukarıdan beri açıkladığımız dengeler ve açıklar içinde hesaplanması en zor olanı çıktı açığıdır. Diğerleri eldeki istatistik verilerden giderek ölçülebildiği halde çıktı açığının en önemli kalemi olan potansiyel çıktı tümüyle tahmine dayalı kalır. Potansiyel çıktıyı ölçmenin en yaygın olarak kullanılan yöntemi Hodrick – Prescott Filtresi denilen ve kısa ve uzun dönemi birbirinden ayırarak ölçmeye yönelen istatistik bir tekniğe dayanır. Bunun yanında sermaye ve emek gibi iki önemli üretim faktörünü hesaplamaya dayanan üretim fonksiyonundan yola çıkan teknikler de kullanılır."
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder