ECB FAİZDE BEKLENENİ YAPTI, ABD TEKNİK RESESYONDAN ÇIKTI. TÜRKİYE, TURİZM GELİRİ HEDEFİNİ 9 AYDA YAKALADI

Cahit UYANIK

27 Ekim 2022-perşembenin ilk verisi Avrupa Merkez Bankası (ECB) faiz kararıydı. Banka faizini beklendiği gibi 0,75 puan artırarak %2'ye yükseltti. Sonraki toplantıda faiz 0,50 puan artırılırsa Euro Bölgesinde faizler yılı %2,5'ten kapatacak demektir. AB ekonomileri resesyon korkusu yaşıyor. Önümüzdeki yıl teknik resesyona girileceğine kesin gözle bakılıyor. Bu ortam bizim açımızdan pek iyi değil. Faiz konusunda çekingen Avrupa, euronun değersizleşmesine sebep oluyor; bizim ihracat gelirlerimiz de azalıyor. ECB yetkilileri bazı açıklamalar yaparak "Enflasyon çok yüksek ve uzun süre hedefin üzerinde kalmasını bekliyoruz" dediler. Faiz artışlarıyla 2023'te enflasyonun %10'dan %5,5'e indirilmesi hedefleniyor. ECB yüksek petrol dışı enerji fiyatları (ağırlıklı olarak doğal gaz) ve yükselen gıda fiyatlarını enflasyona sebep olarak görüyor. Önümüz kış, soğuk günlerde iki kalemdeki fiyat artışları sürerse AB'de enflasyonun kontrol altına alınma süreci uzayabilir. ECB önce ağzına almadığı 0,75 puanlık artışı kabullendi; izleyen toplantılarda yeni 0,75'lik artışları da görebiliriz. ABD ekonomisinin 3. çeyrek büyümesi de 27 Ekim'de açıklandı. ABD ekonomisi bu periyotta %2,6 büyüyerek beklentileri aştı. Beklentiler %2,3-2,4 kadardı. Böylece 1 ve 2. çeyrekte küçülerek teknik resesyona giren ABD ekonomisi buradan çıktı. 3. Çeyrekte de küçülme olsaydı resesyonun oturmaya başlayarak tüm ekonomiyi ele geçirdiği düşünülecekti. Bu gelişme ekonomi açısından pek hoş bir şey olmazdı çünkü enflasyon içinde durgunluk yaşanması anlamına gelen stagflasyona doğru gidilecekti. ABD Hazine Bakanı Yellen, ekonominin kontrol altına alınmaya başladığını belirtti. Çünkü bir önceki çeyrekte kişisel tüketim harcamaları %2,1 artmışken, 3. çeyrekte bunun %1,4'e gerilemesi alınan tedbirlerin (faizlerin yükseltilmesi dahil) işe yaramaya başladığı şeklinde yorumlandı. Fakat FED faiz artışları devam ederek %5'i geçerse ekonominin gelecek sene resesyona gireceği düşünülüyor. Yapılan bir ankette ekonomistlerin tamamı 1 yıl sonra aynı günlerde kesinlikle resesyona girilmiş olunacağını belirtti ki, eskiden böyle düşünenlerin oranı %65'ti. Bu ise 2023 boyunca büyüme olmayabileceği anlamına geliyor.

27 EKİM 2022'DE; ECB FAİZİ, ABD 3. ÇEYREK BÜYÜME, TÜRKİYE'NİN 3. ÇEYREK TURİZM GELİRİ AÇIKLANACAK. SANKİ 'KÜÇÜK KIYAMET' GÜNÜ

Cahit UYANIK

Bu hafta 27 Ekim 2022-perşembe günü Avrupa Merkez Bankası (ECB) faiz kararını açıklayacak. ECB, Eylül ayındaki toplantısında faizini 0,75 puan artırmıştı. Eylülde geleceğe yönelik yapılan tahminlerde 0,50+0,50 olmak üzere yıl sonuna kadar toplam bir puan faiz artışı yapılacağı ve faizin yüzde 2,25'e çıkarılacağı öngörülmüştü.

Ancak aradan geçen sürede Avrupa'da enflasyon artışını sürdürerek yüzde 10'a çok yaklaştı. Bazı AB ülkelerinde enflasyon yüzde 22'ye çıktı. Bunun üzerine ECB'den faiz artış beklentileri de revize oldu. Şu anda herkes ECB'den 0,50 değil 0,75 puan artış bekliyor. Belki bir şahinleşme, ön alma kaygısıyla 1 puanlık artış da görülebilir.

AB çok milliyetli bir yapı, ancak tek para birimi euro pek çok ülkede kullanılıyor. O nedenle ECB, hareketlerinde FED'e göre daha yavaş davranabiliyor. ECB, ciddi bir resesyona girmekten korkuyor. Ancak önlem almakta gecikirlerse bazı AB ülkelerindeki enflasyon yüzde 25'e doğru yükselebilir. Bu da AB ortalama enflasyonunu yüzde 11-12'ye hareket ettirebilir. Yani bir anda onların pek de alışık olmadığı yüksek enflasyon ortamına girebilirler.

AB'nin faiz kararı, resesyon korkusu ve euro'nun gerilemesi bizi de yakından ilgilendiriyor. Türkiye İhracatçılar Meclisinin (TİM) yaptığı açıklamaya göre euro/dolar paritesinin son aylarda 1,20'lerden 1'in altına düşmesi sebebiyle ihracatçıların toplam gelir kaybı 10 milyar doları geçti. Yani AB'ye daha fazla veya aynı düzeyde mal satmamıza rağmen, elde ettiğimiz gelir ciddi olarak azaldı.

NET HATA VE NOKSAN (NHN) İÇİN İLGİNÇ SORU: 11 MİLYAR DOLARLIK ARTIŞIN NEDENİ RUSYA'DAN BORCA ALINAN DOĞAL GAZ MI?

Cahit UYANIK

Ödemeler bilançosunun 2022 ilk 8 aylık sonuçlarına göre, kaynağı belirsiz döviz girişlerini simgeleyen net hata ve noksan (NHN) kaleminde 28,3 milyar dolarlık rakamla yeni bir rekor kırıldı. 40 milyar dolar düzeyindeki cari açığın büyük bölümünü tek başına finanse eden NHN'nin neden bu kadar şiştiği ise merak konusu oldu. TCMB kendi basın açıklamasında, geçmişten beri bu önemli kalem konusunda açıklayıcı bir bilgi vermiyor. TCMB sadece 4-5 yılda bir kendi uzmanlarına yaptırdığı teknik çalışmayı kamuoyuyla paylaşıyor; bazen de NHN konusundaki rakamsal revizyonları... (Çünkü aylar ilerledikçe yeni gelen kayıtlar dikkate alınarak NHN rakamlarında artış veya azalışlar olabiliyor.)

Bu yılın ilk 6 ayında NHN kalemi 17,5 milyar dolardı. Bu durumda NHN'de 2 ayda yaklaşık 11 milyar dolarlık artışla karşı karşıyayız. Bazı kişilerin belirttiği gibi bu paranın bavullara doldurularak Türkiye'ye getirilmesi mümkün değil. Bu kadar büyük bir efektif akışı ancak tır'lara yüklenerek olabilir. Üstelik bu kadar büyük bir efektif hareketi doların sahibi ABD'lilerin gözünden kaçmaz. 11 milyar dolarlık artış, bence muhasebe kayıtları üzerinde yaşanan bir hareketin belirtisiydi. Muhasebe tekniği gereği bir 'kayıt sıkıntısı' olduğu için bu rakamın oluştuğunu düşünüyordum.

NHN'deki artışla ilgili; bu sabah CHP Parti Sözcüsü ve Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak'ın Meclis Başkanlığına Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin cevaplaması istemiyle verdiği soru önergesi elimize ulaştı. Bu önergeyi oldukça teknik bilgiler verip, NHN'deki artışa açıklama getirmek üzere hayli teknik sorular sorduğu için önemsedim. Bu sorulardan 6'ıncısı, son 2 ayda NHN'deki 11 milyar dolarlık artışa bir açıklama sağlayabilir. "Rusya'dan ithal edilen doğal gaz için alternatif bir ödeme mekanizması oluşturulmuş mudur? Oluşturulduysa bunun NHN üzerinde etkisi nedir?" şeklindeki soruyu, az önce bahsettiğim büyük muhasebe kaydı olayının sebebi olarak açıklayabiliriz.

MB'NİN 1,5 PUANLIK SÜRPRİZ FAİZ İNDİRİMİ, YÜZDE 10-12 FAİZLE VERİLECEK KGF KREDİSİNE HAZIRLIĞI AMAÇLIYOR

Cahit UYANIK

TCMB, 20 Ekim 2022 tarihli Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında faizi 150 bp indirip (100 bp beklenirken) yüzde 10,5 olarak belirledi. TCMB yayınladığı karar metninde, yine son aylardaki kararlarının hepsine benzer, çelişkili bir tavır sergiledi. Önce dünya ekonomisindeki olumsuzlukları ardı ardına sıralayan ve bu haliyle ilk bakışta faiz artırımı yapacakmış hissiyatı veren (veya en azından faizi sabit bırakacakmış hissi) TCMB, kararın son paragrafında aniden yön değiştirerek 150 bp indirim yaptığını bildirdi.

TCMB bu kararının gerekçesini ise "Küresel büyümeye yönelik belirsizliklerin ve jeopolitik risklerin daha da arttığı bir dönemde, sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdam artışı trendinin sürdürülmesi açısından finansal koşulların destekleyici olması kritik önem arz etmektedir. Bu çerçevede Kurul, politika faizinin 150 bp düşürülmesine karar vermiştir" diyerek izah etmeye çalıştı.

24 Kasım 2022 tarihli PPK'da 1,5 puan

daha indirim yapılacağı kesinleşti

TCMB kararında ilginç bir cümle daha kurularak, PPK'nın bundan sonraki toplantısında (24 Kasım 2022) benzer bir adım atılarak faiz indirim döngüsünün sona erdirilmesini gündeme aldığı bildirildi. Böylece TCMB'nin gelecek toplantıda da en az 150 bp'lık bir indirime giderek faizi yüzde 9'a düşüreceği anlaşılmış oldu. TCMB Eylül-2021/Kasım-2022 arasındaki 14 aylık süreçte, iki ana dilim halinde faizleri toplam 10 puan (1.000 bp) indirmiş olacak. TCMB'nin faiz indiriminde elini neden çabuk tuttuğu ve süreci neden 1 ay öne çektiği merak konusu oldu. Artık fiyat istikrarı yerine kalkınmacı hedefleri önceleyen TCMB, bence önümüzdeki aylarda açıklanacak yeni Kredi Garanti Fonu (KGF) paketine uygun zemin sağlamak için bu adımını hızlandırdı. Yeni KGF paketinin 50 milyar TL büyüklüğe sahip ve yüzde 10-12 arasında bir faizle kullandırılması bekleniyor. Bu durumda KGF paketinin TCMB faizinin yüzde 9'a indikten sonra yani 2022-Aralık ayı içinde uygulamaya girmesini bekleyebiliriz.

YÜKSEK ÇIKAN ABD ÇEKİRDEK ENFLASYONU ORTAMI TOZ-DUMAN ETTİ. AVRUPA DA YÜKSEK FAİZE GÖZ KIRPTI

Cahit UYANIK

ABD'nin Eylül-2022 enflasyon verilerinin açıklanmasıyla beraber ortalık toz-dumana büründü. Çünkü yıllık manşet TÜFE'de (Enerji fiyatlarındaki azalış etkisiyle) gerileme görülmesine rağmen, çekirdek enflasyonun artışını sürdürmesi; FED'in Kasım ve Aralık 2022 aylarındaki faiz artış beklentilerini yüzde 1,25'ten yüzde 1,5'a yükseltti. Hatta Kasım toplantısında 0,75 değil 1 puanlık artış yapılması gerekeceğini söyleyenler bile duyuldu. Her ne olursa olsun ABD'de gıda ve enerji fiyat artışları dışarıda bırakılarak açıklanan çekirdek enflasyon rakamlarının yükselmesi, enflasyonla mücadelede yeterince başarılı olunamadığını gösteriyor. Bu gidişat sürerse ABD'de faizlerin 2023 yılı ilk çeyreğinde yüzde 5'e çıkarılacağı, aynı yıl sonuna kadar da sabit bırakılacağı bile konuşuluyor. Bu aşamadan sonra Avrupa Merkez Bankasının (ECB) 27 Ekim 2022 tarihindeki toplantısı beklenmeye başladı. ECB'nin yıl sonuna kadarki üç toplantısında toplam 1,25 puan daha artışla faizi yüzde 1,25'ten yüzde 2,5'a çıkarması bekleniyordu. Ancak AB'de enflasyon yüzde 10'a yükselirken, bazı AB üyesi ülkelerde bu oran yüzde 22 olarak hesaplandı. Hal böyle olunca ECB yetkilileri faizlerin yıl sonunda yüzde 3'ü bile aşabileceği yönünde demeçler vermeye başladılar. Eğer ECB'den böyle bir tavır değişikliği görülürse faizlerin bundan sonraki toplantılarda 1,75-2 puan kadar artırılması gerekecek. Bu da en az 0,75+0,50+0,50 vb. artış formüllerini gündeme getirebilir. Türkiye'de ise TCMB 20 Ekim 2022-perşembe günü faiz kararını açıklayacak. Tahmin ve beklentiler 1 puanlık daha azaltımla faizin yüzde 11'e indirileceğinde yoğunlaşıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan yeni yıla tek haneli TCMB faizi ile girmek istediklerini açıkça ifade etmişti.

KRİTİK PERŞEMBE. ABD'DE ÇEKİRDEK ENFLASYON ARTIŞI EYLÜLDE DE SÜRERSE, FED DAHA FAZLA FAİZ ARTIRIR

Cahit UYANIK

ABD'de Eylül-2022 TÜFE rakamları 13 Ekim 2022-perşembe günü açıklanacak. Beklenti, manşet enflasyonda bir gerileme yaşanması (yüzde 8,3'ten yüzde 8,1'e), ancak gıda+enerji fiyatlarının dışlandığı çekirdek enflasyonun yüzde 6,3'ten yüzde 6,5'e çıkması yönünde yoğunlaşıyor.

Bu tablo manşet enflasyondaki düşüşün geçici olabileceğini; çekirdek enflasyondaki artış sebebiyle, manşet enflasyonun önümüzdeki aylarda yükselişe geçebileceğini veya düşmeyeceğini gösteriyor. 'Kritik perşembe'de bu tablo resmen oluşursa, enflasyonu kontrol altına alabilmek adına FED'in Kasım ayı başındaki toplantısında 0,75 puanlık faiz artışı yapacağına kesin gözüyle bakılıyor.

ABD'de faiz artışlarının sürdürülerek Aralık ayında yüzde 4,5 düzeyine çıkılacağı, Türkiye'de de faiz indirimlerine devam edilerek aynı ay yüzde 9'a inileceği varsayımıyla, iki ülke politika faizleri 3 ay sonra tek hanede buluşmuş olacak. Bu sebeple Aralık ayında Türkiye'de özellikle kur cephesinde yaşanabilecek gelişmeler hayli önemli olacak. Gözler, Aralık ayında da döviz kurlarına çevrilecek. Hükümet, enflasyonu kontrol altında tutabilmek için; 'dalgalı kur' yerine, 'yönetilen dalgalı kur' politikasında ısrar ederek döviz fiyatlarını enflasyonun gerisinde tutuyor. Böylece enflasyonda nisbi bir kontrol sağlarken, KKM'lerin bütçeye ve Merkez Bankasına parasal yükünü azaltıyor. Ancak düşük kur politikası; ithalatı cazip hale getirerek cari açık ve dış ticaret açığını kontrolden çıkılma noktasına getirmek üzere...

TOBB SEÇİMİNE SİYASİ PARTİ MODELİ

Yasa Tasarısı / Oda ve Borsalara Yeni Düzen

TOBB SEÇİMİNE SİYASİ PARTİ MODELİ

TOBB Kuruluş Yasa Tasarısı kanunlaştığında, başkanı delegeler seçecek. Birlik'te seçim kulisleri şimdiden başladı.

Cahit UYANIK

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), yaklaşık 800 bin işletmeyi bünyesinde barındırıyor. Birliğe kayıtlı oda ve borsa sayısı ise şu anda 313. Türk özel sektörünün en geniş biçimde temsil edildiği TOBB'un kuruluş yasası bugünlerde değişmek üzere.

Hükümetin geçen yıl mayıs ayında Meclis'e sevk ettiği yasa tasarısı önce Adalet Komisyonunda görüşüldü ve üzerinde ufak-tefek değişiklikler yapılarak Sanayi, Teknoloji ve Ticaret Komisyonu'na gönderildi. Tasarı, Meclis "sömetr tatili"nden çıktıktan sonra, komisyonda yine görüşülmeye devam edilecek. Son adres ise Meclis Genel Kurulu.

Tek dereceli sistem

Tasarı, Mayıs ayına kadar yasalaştığı taktirde bu yıl yapılacak Seçimli TOBB Genel Kurulunda yeni bir seçim sisteminin uygulanmasını öngörüyor. Buna göre TOBB Yönetim Kurulu ve Başkanı, tek dereceli bir seçim sistemi ile belirlenecek. Açık bir ifadeyle, sayısı asgari 1.000 olarak öngörülen delegeler, tıpkı siyasi partilerin genel kurullarında olduğu gibi "stratejik" bir önem kazanacak. TOBB seçimli genel kurulları ise böylesi bir ortamda daha renklenecek.

Halen uygulamadaki seçim sistemi ise iki dereceli. Türkiye'nin dört bir yanındaki oda ve borsalardan gelen delegeler, Birlik bünyesindeki beş ayrı konsey üyelerini belirliyor. Konsey üyeleri de, daha sonra kendi içinden Odalar Birliği Yönetim Kurulu'nu seçiyor. Burada, delegelerin ifadeleri "dolaylı" biçimde yönetime yansıyor. Üstelik Odalar Birliği Başkanı olmak için, Konsey delegesi seçilmek  şartı da getiriliyor. Bu durum, zaman zaman şikayetlere neden oluyor.

BU 2 VERİ TL İÇİN ÖNEMLİ. TÜRKİYE'DE EYLÜL ENFLASYONU YÜZDE 4'Ü, ABD'DE TARIM DIŞI İSTİHDAM (TDİ) 250 BİNİ GEÇERSE DOLAR GÜÇLENİR

Cahit UYANIK

Bu hafta içte ve dışta açıklanacak iki veri TL'nin değeri açısından önemli olacak: Türkiye'de eylül ayı enflasyon verisi ve ABD'de eylül ayı tarım dışı istihdam (TDİ) rakamları...

Enflasyonun eylül ayında yüzde 3'ü geçeceği genel bir beklenti. Merkez Bankası Piyasa Katılımcıları Anketinde yüzde 2,98; AA Finans'ın anketinde yüzde 3,53 (Yıllık enflasyon yüzde 84,3), Bloomberg HT Anketinde yüzde 3,6 (Yıllık enflasyon yüzde 84,5) artış bekleniyor. Bu görüntüye aykırı tek gösterge rakam ise İTO Ücretliler Geçinme Endeksinin eylülde yüzde 6,06 artması... İTO'nun tüketici fiyat artışı göstergesi olarak da kullandığı bu endeksteki 9 aylık artış yüzde 72,9, yıllık artış ise yüzde 107,4 oldu ve son 24 yılın rekorunu kırdı.

Nisbeten ılımlı bir artışın görüldüğü ağustostan sonra enflasyon beklentilerinde eylüldeki bu ani yükselişin sebebi, elektrik ve doğal gaz fiyatlarına 1 Eylül 2022'de yapılan yüklü zamlar... Son tarife düzenlemeleri ile elektriğe ve doğal gaza konutlarda yüzde 20 zam gelmişti. Diğer abone gruplarındaki zamlar ise yüzde 51'e kadar yükselmişti. Bu zamların TÜFE'yi 0,8 puan doğrudan artıracağı, dolaylı etkiyle elektrik ve doğal gaz zammının eylül ayı enflasyonunu 2-2,5 puan kadar yukarı taşıyacağı hesaplanıyor. (Elektrik fiyatlarının TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 2,33, doğal gaz fiyatlarının ağırlığı ise yüzde 1,55'tir).
Bu sebeple TÜİK'in 03 Ekim 2022-pazartesi sabahı açıklayacağı rakamın tahminlere yakın gelmesi bekleniyor. Eğer açıklanacak artış rakamı yüzde 4'ün üzerinde olursa, bu dolar/tl kurunu da yükseltecek yeni bir etken olacaktır. Bu hafta TL'nin değerini etkileyecek ikinci önemli veri ise ABD TDİ olacak. 07 Ekim 2022 tarihinde açıklanacak TDİ'de beklenti 250 bin kişilik artış olması yönünde... Bu artış, Ağustosta 315 bin olarak gerçekleşen TDİ rakamının düşüşe geçtiği yönünde bir beklentiyi yansıtıyor.

MANİSA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ, PROF. DR. SADIK KAKAÇ'I GAZETE İLANIYLA ONURLANDIRDI

Prof. Dr. Sadık Kakaç

Manisa Organize Sanayi Bölgesi, Öğretim Üyemiz Prof. Dr. Sadık Kakaç’ı Gazetelere Verdiği İlanla Onurlandırdı

Kırk beş yıl önce Türkiye’nin ikinci organize sanayi bölgesi olarak kurulan ve bünyesinde 213 önemli sanayi kuruluşunu bulunduran Manisa Organize Sanayi Bölgesi (MOSB), Makine Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyemiz Prof. Dr. Sadık Kakaç’ı gazetelere verdiği ilanla onurlandırdı. MOSB, “Bilim ve Teknolojide Türkiye’nin Gücü, Bizim Gücümüz” sloganı ile verdiği ilanda, Prof. Dr. Kakaç’la birlikte 12 bilim insanını sayarak “MOSB olarak bilim ve teknolojide çığır açan araştırmalarıyla Türkiye’nin gelişmesinde önemli katkılar sağlayan tüm bilim insanlarımızı gururla anıyoruz. İnanıyoruz ki; sanayinin öncüleri olarak biz de, sahip olduğumuz bu değerlerin izinde her geçen gün yeni cevherler yetiştirerek büyümeye devam edeceğiz” mesajını kullandı.

ANKARA NOTLARI/ VERGİ KAÇAKÇISI İHBARINA İKRAMİYE

Cahit UYANIK

Türkiye'de en hassas ve tartışılan konuların başında vergi adaleti ve vergi kaçakçılığı geliyor. Daha geçen ay başında yasalaşarak yürürlüğe giren vergi reform yasasında, vergi kaçakçılarının yılda bir defa ilan edilebileceğine ilişkin bir madde yer aldı.

Bu konuda uzun yıllardır Maliye'nin ve dolayısıyla siyasilerin üzerinde büyük bir baskı mevcuttu. Şimdi herkes 1994 yıl sonunda ne uzunlukta bir liste açıklanacağını merakla bekliyor.

Şimdi ben size çoğu kimsenin pek haberdar olmadığı ve vergi yüzsüzlerinin tam tersi bir işlev gören bir "müessese"den söz edeceğim: Vergi muhbirliği. Evet devlet vergi kaçakçılığını kendisine ihbar edenlere, belirlenen kaçakçılık tutarının yüzde 10'unu ikramiye olarak vermeyi taahhüt ediyor.

Vergi ispiyonculuğunu düzenleyen kanunun numarası 1905. Tam adı "Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunların İntifa Haklarının ve Daimi Vergilerin Mektumlarını Haber Verenlere Verilecek İkramiye Hakkında Kanun". Ulu Önder Atatürk'ün ruhuna bir kez daha Fatiha Suresini okumamızı gerektiren Kanun'un çıkarılış tarihi 26 Aralık 1931.

Binlerce sayfalık mevzuat yığını içinde bu kanundan kaç kişinin haberdar olduğu bilinmez. Ama Maliye Bakanlığı kayıtlarına göre geçen yıl, bu kanun çerçevesinde tamı tamına 1.000 adet dilekçe verilmiş. Ancak bunlardan 762'si işleme konulmuş. Toplam 232 tanesi de "ön inceleme" sonrasında ciddiye alınacak ihbarları içermediği için geri çevrilmiş. 

BİR ENFLASYON SORUNU YOKMUŞ GİBİ KONUŞULUYOR AMA... EYLÜLDE ENFLASYON YÜZDE 4, YIL SONUNDA YÜZDE 72-73 OLABİLİR

Cahit UYANIK

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, bugün düzenlenen "Ekonomik Dönüşüm ve Yeni Paradigmalar Zirvesi" adlı toplantının açılışında yaptığı konuşmada "Yeni ekonomi politikamızın Türkiye ekonomisinin tüm yapısal sorunlarını çözmeyi amaçladığı aşikar. Eğer yeni ekonomi modelini uygulamaya almasaydık, durgunluk ve buna bağlı birçok sorunla karşı karşıya kalacaktık, enflasyon sorun olmaya devam edecekti" dedi.

Böylece Nebati cümlesinin son kısmıyla, Türkiye'de enflasyon sorunu bitirilmiş gibi konuştu. Oysa yeni model uygulanmaya başladıktan sonra, enflasyon yüzde 16'dan resmi rakamlara göre yüzde 80'e kadar yükseldi. Bazı bağımsız ölçümlere göre ise yüzde 180 oldu. Bu iki rakamın aritmetik ortalaması bile yüzde 120'yi geçiyor. Öyleyse ülkemizde fiilen yüzde 100'ün üzerinde bir enflasyon mevcut. Bu ortamda böyle bir cümle kurulabilmesine doğrusu hayret ettim.

Ünlü sosyalistlerimizden, 60'lı yıllarda Meclis'e ilk giren sosyalist parti özelliğine sahip Türkiye İşçi Partisinin (TİP) kurucularından Prof. Dr. Sadun Aren, Türkiye'de piyasa ekonomisini en iyi anlayan, en basit ve anlaşılır biçimde anlatabilen bir isimdi. 70'li yıllarda yazdığı "100 Soruda Ekonomi El Kitabı" adlı eseri okuyuculardan büyük ilgi görmüş, kolay okunabilen ve basit anlatımıyla baskı üzerine baskı yapmıştı. Aren sanki, 70'li yılların Mahfi Eğilmez'iydi.

DÜNYA BANKERLERİNİN KURDUĞU VE TÜRKİYE'YE ILIMLI YAKLAŞAN ULUSLARARASI FİNANS ENSTİTÜSÜ (IIF) BİLE DOLAR KURU TAHMİNİNİ ARTIRDI

Cahit UYANIK

Önemli yabancı finans kurum ve kuruluşları, dolar kurunun yıl sonunda ulaşabileceği düzey hakkındaki tahminlerini yükseltmeye devam ediyor. Bunlardan en sonuncusu Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) oldu. IIF Baş Ekonomisti Robin Brooks, bugün attığı bir tivitle cari açıktaki artış eğilimi sebebiyle, halen 16,5 TL düzeyindeki yıl sonu dolar kuru tahminini 21 TL'ye çıkardıklarını duyurdu. IIF bu yıl mart ayında da, 9,5 TL düzeyinde bulunan yıl sonu dolar kuru tahminini 16,5 TL'ye yükseltmişti. Böylece Türkiye ekonomisine yönelik ılımlı ve muhafazakar tahminleri ile bilinen IIF bile, son 6 ayda dolar kuru tahminini 9,5 TL'den 21 TL'ye çıkararak yüzde 133 artırmış oldu.

IIF nedir ve Türkiye'yi neden yakından izliyor?

IIF nedir ve neden Türkiye ekonomisine yönelik tahminleri daha ılımlı? "Dünya bankerlerinin kurduğu birlik" olarak da tanınan IIF, küresel çapta finans ve ticaret şirketleriyle, bazı kurum ve kuruluşları bünyesinde barındıran bir tür meslek kuruluşu. 1983 yılında, ülkelerin borçlarını ödeyemeyerek temerrüte düştüğünü ilan ettiği 'Latin Amerika Borç Krizi' sırasında 38 önemli uluslararası banka tarafından kurulan IIF, gelişmekte olan ülkelerdeki finans sektörlerini ve dolayısıyla ekonomilerini yakından izliyor.

Zaman içinde 70'den fazla ülkeden 450'ye yakın üyeye oluşan IIF, Türkiye gibi gelişmekte olan piyasalardan çeşitli kurumları da üyeliğe kabul etti. Halen Türkiye'den aralarında bankalar, Türkiye Varlık Fonu ve bazı holdinglerin bulunduğu 17 üyesi olan IIF, yaptığı ekonomik ve finansal tahminlerde ılımlı bir havaya sahip. IIF bu ılımlı davranışıyla; 17 Türk kuruluşundan topladığı aidatların yanı sıra, Türkiye'ye borç veren finansal kurumların faiz ve ana paralarını sorunsuz şekilde tahsil etmek için takınmak zorunda oldukları daha olumlu bakış açısını da temsil ediyor.

TOKİ KURASINDA ÇIKMA ŞANSINIZ NASIL ARTAR? 'BAŞVURUDAN TAPUYA' TÜM İŞLEMLER NASIL YÜRÜTÜLECEK?

Cahit UYANIK

TOKİ'nin sosyal konut projesine 31 Ekim 2022 tarihine kadar başvurular sürerken Cumhurbaşkanı Erdoğan başvuru sayısının 5 milyona yaklaştığını bildirdi. Başvuru sayısının 5-6 milyon arasında nihayetleneceğini tahmin ediyorum.

Buna göre TOKİ'nin kasasına başvuru bedeli olarak şu ana kadar yaklaşık 2,5 milyar TL'ye yakın bir para girdi. Ancak yetkililer kurada kazanamayan başvuru sahiplerine, 5 iş günü sonra 500 TL'nin iade edileceğini açıkladı. TOKİ bu durumda yaklaşık 2,5-3 milyar TL'yi 3 ay kadar kullanmanın nemasından karşılıksız olarak yararlanmış olacak. (Kurada kazananlara ise bir iade yapılmayacak ve TOKİ'ye gelir yazılacak)

Kurada kazanıp sözleşme imzalamayanlara ise yani hakkından vazgeçenlere de 500 TL'leri iade edilecek. Şu ana kadarki açıklamalara göre 2023-Ocak ayı içinde sözleşme imzalanabilmesi için, TOKİ kuraları Aralık-2022 içinde çekilmeli. Büyük ihtimalle sözleşme aşamasında peşinat, ilk taksitin de izleyen ayda ödenmesi gerekiyor.

TOKİ, kuraya karı ve kocanın ayrı ayrı başvurması durumunda ikisinin de kura hakkının iptal edileceğini, hanenin küçük çocukları için başvuru yapılamayacağını açıkladı. Ancak TOKİ aynı haneden dedenin veya 18 yaşı geçmiş çocuğun başvurusunun kabul edileceğini bildirdi. Bu durum, yetişkin çocuğa sahip veya aile büyüğü ile beraber oturan hanelerin kurada çıkma şansının daha yüksek olduğunun göstergesi.

FAİZDE HEDEF YÜZDE 9. MB SANAYİ ÜRETİM AZALIŞINI BAHANE EDİP 'EKONOMİYE DESTEK İÇİN' FAİZİ YÜZDE 12'YE İNDİRDİ

Cahit UYANIK

TCMB beklendiği gibi (Ağustosta başlattığı faiz indirme davranışını sürdürerek) Eylül-2022'de 1 haftalık repo ihale faizini (politika faizi) 1 puan indirdi ve yüzde 12'ye getirdi. TCMB'nin yayınladığı karar metninde; jeopolitik risklerde artış, küresel enflasyon ve faizdeki yükseliş, dış pazarlardaki zayıflamanın sonucu olarak ekonominin öncü göstergelerinde gerileme görüldüğü belirtilerek, ekonomik büyümeyi desteklemek adına faiz indirimine gidildiği savunuldu.

TCMB'nin bahsettiği öncü gösterge, daha önce vurguladığımız gibi sanayi üretim endeksindeki (SÜE) Temmuz ayında yaşanan (Biraz da uzun Kurban Bayramı tatilinin etkisiyle) güçlü gerilemeydi. Aceleci TCMB, bu önemli göstergenin Ağustos ayında da bozulmaya devam edeceğini düşünüyor olmalı ki, faiz indirimini gerçekleştirdi.

TCMB'nin kararında yıl sonu enflasyon hedeflerine net bir atıfta bulunulmadı. Bu konuda belki, 5 iş günü sonra açıklanacak tutanak özetlerinde bir ayrıntı yakalanabilir. Ancak TCMB'nin son piyasa katılımcıları anketinde (PKA) yer alan yıl sonu enflasyonundaki 3 puanlık düşüşü de dikkate aldığını düşünüyorum. PKA'daki bu düşüş eğilimi ile ekonomideki yavaşlama emarelerinin önümüzdeki aylarda da sürebileceği varsayımıyla, TCMB'nin faiz indirimlerine devam ederek Aralık ayında yüksek tek hane yani yüzde 9 faize gelebileceğini tahmin ediyorum.

MB YARIN KENDİ FAİZİNİ; FED, RUSYA'NIN SERTLEŞMESİ VE SANAYİ ÜRETİMİNDEKİ DÜŞÜŞE BAKARAK BELİRLER

Cahit UYANIK

TCMB yarın açıklayacağı kritik faiz kararını hangi unsurlara bakarak belirleyebilir? Bence burada 3 önemli etken ön plana çıkıyor:

1) RUSYA'NIN UKRAYNA İLE SAVAŞTA SONBAHARDA DAHA SERTLEŞMESİ, JEOPOLİTİK RİSKLERİ VE KÜRESEL FAİZLERİ ARTIRIR: Rusya bugün aldığı kararla kısmi seferberlik ilan ederek 300 bin sivili silah altına alacağını duyurdu. Bu, neredeyse orta büyüklükteki bir ülkenin ordusu kadar asker sayısına denk geliyor. Karar, Rusya'nın sonbaharda savaşı genişletmesi ve sertleştirmesi demek... Bu, jeopolitik risklerin iyice yükselmesi ve savaşın yayılma ihtimalini artırıyor. Böylesi bir savaş ortamında küresel faizler artarken faiz indirme kararı vermek, TCMB için biraz zor olabilir.

2) FED'İN BUGÜNKÜ 0,75 VEYA 1 PUANLIK FAİZ ARTIŞ KARARI, TCMB'Yİ ETKİLEYEBİLİR: FED'in 0,75 puan faiz artırması sonrası, Türkiye'nin faiziyle kıyaslandığında aradaki makas iyice açılacak. Normal bir faiz politikası izlense Türkiye'nin buna (enflasyonu düşük olsa bile) 0,75 puan faiz artışıyla cevap vermesi gerekirdi. Ancak tam tersi yapılıp faiz indirimi ile cevap verilirse, döviz hareketleri açısından hayli zorlanabiliriz. Bu hareket Türkiye ekonomisinin rekabet gücünü de zayıflatır. Merkez Bankasının faiz indirdikten sonra, rekabet gücü endişesiyle döviz kurunun ipini gevşetmesi ihtimali de bulunuyor ki, buna imkanı var. Çünkü TL son aylarda bir miktar değerlenmişti.

TCMB, FED'in yapacağı artırımın olumsuz etkilerini dikkate alarak bu ay pas geçmeyi de düşünebilir. Ancak TCMB'nin faiz kararlarında FED'i dikkate alıp almadığını bilemiyoruz, elimizde veri yok. Çünkü TCMB PPK karar tutanaklarının tamamı, (çoğu ciddi merkez bankasının aksine) kamuoyuna açıklanmıyor. Bunun yerine karardan 5 iş günü sonra tutanaklar özetlenerek duyuruluyor ki buraya bakarak; kararda FED veya ECB gibi küresel merkez bankası kararlarının etkili olup olmadığını anlayamıyoruz.

MB 1 PUAN İNDİRME HAVASINDA; BU YAPILIRSA FED'İN 0,75 PUAN FAİZ ARTIŞIYLA BİRLEŞİP EKONOMİYİ ZORLAR

Cahit UYANIK

Bu hafta dünya çapında 25 merkez bankası faiz kararını açıklayacak. Bunlardan TCMB ve FED faiz kararları, Türkiye ekonomisini yakından ve doğrudan ilgilendiriyor. TCMB, faiz kararını FED'den 1 gün sonra, 22 Eylül 2022 perşembe günü ilan edecek. TCMB, (geçen ay beklenmedik şekilde yaptığı gibi) faizleri 1 puan daha indirme arayışında ve havasında... Çünkü TCMB'nin her ay yayınladığı Piyasa Katılımcıları Anketinde (PKA) cari yıl sonu enflasyon beklentisi (TÜFE) ağustosta yüzde 70,6 iken, bu ay 3 puan kadar düşerek yüzde 67,73'e indi. Benzer şekilde 12 ay sonrası TÜFE beklentisi de yüzde 41,99'dan yüzde 36,74'e düştü. İşte beklentilerde yaşanan bu gerilemenin, TCMB'ye "faiz indirimine devam edelim" gerekçesi yaratabileceğini düşünüyorum.

Bu yazıyı podcast olarak Spotify'da dinleyebilirsin

Ancak TCMB'nin bu ay PKA'ya katılan kurum ve uzmanların bir bölümünü değiştirmesi ve katılan kişi ve kurum sayısının 40'a kadar azalması kuşkuları beraberinde getirdi. Piyasalarda TCMB'nin daha yüksek enflasyon tahminleri yapan kişi ve kurumları, daha düşük tahminler yapanlarla değiştirdiğine dair bir endişe oluştu. TCMB'nin bu konuda geniş bir açıklama yapmaması kuşkuları iyice besledi. TCMB'nin bu konuda bir açıklama yapması yerinde olacaktır. FED ise Eylül-2022 faiz kararını 21 Eylül 2022-çarşamba günü açıklayacak. FED'in 0,75 puanlık faiz artışına gittiği Temmuz ayındaki son toplantısının ardından (Faizler yüzde 2,25-2,50 aralığına yükseltilmişti) Başkan Powell, resesyon korkularıyla "Bundan sonra faiz artışlarını yavaşlatmaları gerekebileceğini" söylemişti. Piyasalar da Eylül, Kasım ve Aralık toplantılarını düşünerek en fazla 1,5 puanlık artışla yıl sonunda faizlerin yüzde 4'e yükselebileceğini hesaplamışlardı. Eylül ayı için beklenti ise 0,50 artış oranında oluşmuştu. Ancak Powell'ın Jackson Hole ve Cato Enstitüsü konuşmalarındaki sert tavrı ve şahinleşmesi, Eylül ayı toplantısında 0,50 artış ihtimalini tamamen ortadan kaldırarak 0,75 hatta 1 puan artış (jumbo faiz artışı) tahminlerine kapı açtı.