24 Eylül 2024 Salı

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / IMF SEÇİMLERDE DSP'YE Mİ OYNUYOR?

Cahit UYANIK 

Türkiye-IMF ilişkileri bir kez daha haftanın ekonomik gündemine oturmaya aday görünüyor. Devlet Bakanı Hikmet Uluğbay, beraberindeki kalabalık bir heyetle Washington'a hareket etti. Bu ziyaret doğrusu kafaları biraz olsun karıştırdı. Neden seçimlere 1,5 ay kala böyle bir ziyarete gerek duyulmuştu? 

Şimdiye kadar hiç bir hükümet, hele hele bir azınlık hükümeti ateşle oynarcasına, hem de seçime sayılı günler kala IMF ile bir arada görünmemişti. 1995'te seçim kararı alındığında DYP-CHP Hükümeti sırf bu korkunun etkisiyle IMF'le imzalanmış bulunan ve sonuçlanmaya 3-4 ay kalmış stand by anlaşmasını askıya almış, daha sonra da iptal etmişti. Öyleyse neden DSP gibi sol tabana hitap eden bir parti IMF ile bir arada görünmekten kaçınmıyordu?

Uluğbay'a göre seçim sonrası kurulacak hükümete hazırlanmış bir alt yapı bırakmak için böyle bir ziyaret programlandı. Bu beyanatın açık anlamı şudur: DSP seçim sonrası hükümette büyük ortak olarak bulunacağına kesin gözüyle bakıyor. Bu çerçevede ekonominin dizginlerini de elinde tutacağına inanıyor. Yoksa DSP seçim sonrası ortaya çıkacak milli iradenin oluşturacağı hükümetin icraatına şimdiden ipotek koymaya cesaret etmez. Zaten böyle bir nezaketsizlik, Ecevit gibi bir siyaset centilmenine hiç yakışmaz.

Bu fikirlere katılmıyorsanız olaya bir de tersinden bakalım. Acaba IMF, seçim sonrası hükümet veya hükümet ortakları hakkında ne düşünüyor? Kuşkusuz IMF yetkililerinin kapalı toplantılarda bile ulusal irade ile doğrudan bağlantılı düşünceler dile getirmeleri beklenemez. Ancak hal ve tavırlarla bazı tercihler ortaya konulabilir. IMF şu anki kitle partileri açısından bakıldığında en ciddi, tutarlı ve sözüne güvenilir parti olarak DSP'yi görüyor. Neden mi?

22 Eylül 2024 Pazar

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / MEDYA DESTEKLİ RP MÜCADELESİ

Cahit UYANIK 

Bugün Refah Partisi (RP) Anayasa Mahkemesine yazılı savunmasını verecek. RP, 12 Eylül'deki uzun yıllar süren yargılanmasından aklanarak çıkmıştı. Bu yargılama RP'nin hukuk önündeki ikinci ciddi sınavı olacak. RP'nin kapatılmasını isteyenler ile istemeyenler, önümüzdeki günlerde gazete sütunları ve televizyon ekranlarında kıyasıya bir savaşa girecekler. 

Şimdi şapkayı önümüze koyup düşünelim ve diyelimki RP kapatıldı. Bu karar Türkiye'de RP'ye oy veren yaklaşık 6 milyon kişiyi siyasi tercihininden mi vazgeçirecek? Hayır. Bu parti değişik bir isim ve değişik yüzlerle karşımıza yine çıkacak. Üstelik hepimizin şikayetçi olduğu takiyyenin dozajını daha artırmış olarak... 

Peki tersini düşünelim ve diyelimki RP kapatılmadı. Bu sefer de devletin iki ana unsuru laiklik ve halk egemenliği zedelenmiş olacak. RP ikinci defa hukuksal arınma geçireceği için daha zinde ve diri olarak sistemin karşısına dikilecek. Her halükarda RP'yi ortaya çıktığı zeminlerde ve demokratik süreç içinde yenmenin gerekliliği ortada. Hukuk ancak RP'de fiske etkisi yapabilir. Onu sendeletecek güç yine halkın kendisidir.

RP'nin geriletilmesinde halka yardımcı olabilecek en önemli demokratik güç unsurlarından birisi medya. Ancak medyanın gücü, gerçekleri halkın gözleri önüne sermekten ibaret. Bunun ötesinde bir yaptırım ve icraat gücü yok. Bu noktada hükümetin ve dolayısıyla devletin devreye girmesi gerekiyor. Bu sürece yargının da katılması kaçınılmaz olmalı. Ama yargıyı bu çaba içinde görmek mümkün değil. Çünkü yargı tam bağımsız değil.

21 Eylül 2024 Cumartesi

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / 116 VEYA 226, 19 EDER Mİ?

Cahit UYANIK 

Biz ekonomi gazetecileri rakamları çok severiz. Rakamlar, yerinde kullanılırsa afilli analizlerin, ağız dolusu sarf edilen tumturaklı cümlelerin saltanatını bir anda yıkar. İnsan beyni ile onun dışında gelişen olaylar arasındaki akılcı ilişkiyi çoğu zaman rakamlar kurar. Ama rakamlara tapınmamak gerekir. Rakamları birer fetiş haline getirmemek, insanı insan yapan en önemli yönlerden birisidir.

Geçen Cumartesi de rakamların günüydü. Meclis'i 116 milletvekili toplantıya çağırdı, 226 milletvekili toplantıyı açtırdı. Apo bahanesine sığınılarak yapılan vatan millet sakarya edebiyatı, birkaç saat içinde sönüp tükendi. Takke düştü kel göründü. Meclis'in Erbakan Hoca'yı kurtarma operasyonuna alet edildiği apaçık ortaya çıktı. 

1998 Ekim ayından bu yana gerdan kıra kıra Meclis koridorlarında gezinen demokrasi kahramanları birden bire TCK'nın 312'inci maddesini hatırlayıverdi. 'Eşber Yasası' olarak bilinen 312'inci madde değişikliğinin gündeme gelmemesi için elinden geleni yapan eski RP'li yeni FP'li vekiller, işin ucu yasaklı liderlerine dokununca demokrasi mücahidi kesildiler. İşin acı yönü demokrasi denince mangalda kül bırakmayan liste küskünü bazı anlı şanlı isimlerin de bu büyük aldatmacaya dahil olmalarıydı.

İstanbul'un göbeğinde 14 kişinin yana yana can vermesi elbetteki rakam fetişizmine teslim olarak aldatılan Meclis'in, millet önünde düştüğü acı durumu maskeleyemedi. Meclisimiz kendi vatandaşları cayır cayır yanarken liste derdine düşmüş bazı isimlerin, aklı başına sonradan gelen demokrasi havarilerinin kurtarılması operasyonuna yama edildiği günleri de gördü. 

20 Eylül 2024 Cuma

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / ERTESİ GÜN VE EKONOMİ

Cahit UYANIK 

Seçim geceleri siyasi parti genel merkezlerini çok severim. Bizim gibi siyaseti sadece izlemekle yükümlü olanlar için bulunmaz bir laboratuvardır siyasi parti genel merkezleri... Sevinç, üzüntü, hayal kırıklığı, coşku, gerginlik, kırgınlık, pişmanlık gibi tüm insani duygular bir arada yaşanır o gece... 

Ertesi gün; seçimi kaybettiği ayan beyan olan partilerin bile 'Aslında biz kazandık' türünden açıklamalarını izlemek ise Türk siyasetinin içine düştüğü batağı gözler önüne serer. Çünkü Türkiye'de siyaset artık bir 'geçim kapısı' haline dönüşmüştür. Kimse dükkanını kolay kolay terk etmez. Türk siyaseti dramatik dönekliklere sahne olur ama dramatik terk edişler hemen hemen hiç yaşanmaz. Siyasetin toplum denilen organizmayı ayakta tutan en önemli şey olduğu, bu organizmada zaman zaman yenilenme yaşanması gerektiği nedense göz ardı edilir. Bu seçimde de 19 Nisan sabahının çok farklı yaşanmasını beklemiyorum. 

Ama rutin değerlendirmelerin ardından ilk akla gelecek şey ekonomi olacak. Mayıs ayında kurulacak hükümetin ilk el atması gereken şey 1999 yılı bütçesi olacak. Üstünden seçim geçip kadük olduğu için bütçe sıfırdan başlayarak Meclis'te görüşülecek. Meclis belki 1 ay bile tatil yapmadan 2000 yılı bütçesini görüşmeye başlayacak. Yani 1999 yılına şimdiden 'bütçe yılı' yakıştırmasını yapabiliriz. Tabii bu işlere Meclis Başkanı seçimi, hükümetin kurulması ve ihtisas komisyonlarının oluşturulmasından sonra el atılacağını hatırlatmaya lüzum yok. 

19 Eylül 2024 Perşembe

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / YUNANİSTAN'LA 'ACEMİ' DOSTLUĞU

Cahit UYANIK 

ATİNA/ANKARA - Türkiye-Yunanistan ilişkileri son 6-7 ayda iyice yumuşadı. Yunanistan'daki nefes nefese seçim yarışı bile bu dostluğu bozamadı. Ankara Ticaret Odasının (ATO)  Türkiye-Yunanistan Dostluk ve İşbirliği Fuarı çerçevesinde düzenlediği Atına gezisine katılma fırsatı bulduk. Bizim edindiğimiz taze izlenimler şöyle sıralanabilir: 

● Türk-Yunan dostluğunun gelişmesinde iş adamlarına büyük bir pay düşecek. Çünkü iki ülke insanının stratejik kararlar verirken birbirine güveni henüz tam değil. İş ilişkilerini daha geliştirerek güven ortamı yaratılabilir. Bu çerçevede Eylül ayındaki Selanik Fuarı ve 2001 yılında İstanbul'da düzenlenecek 2. Türkiye-Yunanistan Dostluk ve İşbirliği Fuarı büyük önem taşıyor.

● İki ülke arasındaki ilişkilerin sıcaklaşma sürecinde siyasetçiler de önemli inisiyatif üstlenecekler. İki ülke insanı birbirine siyasi vekilleri öncülüğünde yaklaşacaklar. Bu çerçevede Yunan Meclisindeki yemin töreni nedeniyle fuar açılışına gelemeyen Dışişleri Bakanı Yorgo Papandreu'nun gönderdiği yazılı mesaj, Yunan Cumhurbaşkanının Türk Heyetine üst düzeyde bir kabul göstermesi iyi niyetin devam edeceğinin göstergesiydi.

● Ancak seçimlerde milletvekili seçilen eski Atina Ticaret ve Sanayi Odası Başkanının Türk Heyeti ile fazla ilgilenmemesi, yeni seçilen oda başkanının ise "Mazbatam henüz onaylanmadı" diyerek ATO'nun ziyaretine katılmaması hoş kaçmadı. Türk iş adamları Yunanistan'la ilişkileri geliştirmeye daha istekli görünürken aynı hava Yunanlı partnerlerinde yoktu. Bunu belki de Yunanistan'ın turizme dayalı ekonomisine yorumlayabiliriz. ATO ile Atina Ticaret ve Sanayi Odası arasında üçer kişiden oluşan bir çalışma grubu kurulması yine de olumlu yönde atılmış bir adımdı.

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / AĞUSTOS SICAĞINDA TEHLİKELİ DANS

Cahit UYANIK 

AKP Hükümeti yine ABD ile tehlikeli bir dansa başladı. Konu, elbetteki Irak'a asker gönderilmesi. ABD'lilerin sütten ağzı yandı ya; yoğurdu üfleyerek yiyorlar. Irak Savaşı öncesinde haftalarca Akdeniz'in ortasında bekletilen birliklerini unutmadılar. Türkiye'den 15 gün içinde cevap beklediklerini Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'e ilettiler. 

Ağustos ayı başında yapılacak Yüksek Askeri Şura'da Silahlı Kuvvetler'de komuta kademesi değişiklikleri yaşanacak. Kuvvet komutanlıklarından ordu komutanlıklarına kadar kritik atamalar yapılacak. Yeni komutanlar ise göreve Ağustos ayı sonunda başlayacaklar. Ayrıca 7'inci Uyum Paketi yasalaştığı taktirde Milli Güvenlik Kuruluna büyük ihtimalle ilk kez sivil bir genel sekreter atanabilecek. Bu konu da kendi iç gündemimizi hayli meşgul edeceğe benziyor. 

Meclis ise çok yoğun bir çalışma döneminden henüz çıktı. Söz gelimi Ağustos ayı sonunda tertip edilmeye çalışılacak olağanüstü toplantı, hele hele Irak'a asker gönderme gündemli ise yeni bir fiyasko ile sonuçlanabilir. Hükümetin bir kez daha tezkere reddini göze almayacağı herkesin malumu. Anlaşılan Türkiye'nin normal gündemine dönmesi en erken Eylül ortasını bulabilir. Hem o zamana kadar Birleşmiş Milletler ve NATO'da da durum netleşebilir. Türkiye, anayasasındaki yurt dışına asker göndermeyle ilgili olarak yer bulmuş uluslararası meşruiyet zeminini otomatikman yakalayabilir. Bu ayrıntının  ABD'lilere ve ABD'nin yeni göreve başlayacak büyükelçisine dikkatli ve etraflıca anlatılmasında fayda var. 

18 Eylül 2024 Çarşamba

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / PAP'IN YUTTURDUĞU HAP...

Cahit UYANIK 

Türkiye uzun yıllardır piyasalaşmış bir ülke. 1985'in sonunda Borsa'nın faaliyete geçmesiyle başlayan süreç 1988 yılında Merkez Bankası bünyesinde kurulan para piyasalarıyla tamamlanma aşamasına girmişti. 1989 yılında verilen konvertibiliteye geçiş kararıyla hormonla büyütülen piyasalar, şu anda siyasetçilerin korkulu rüyası... 

Ekonomik konuları pek sevmeyen eski bir başbakanımızın piyasayı sadece televizyon ekranlarının köşesinde kırmızıya veya yeşile dönmüş oklar olarak algıladığını çok önceden öğrenmiştik. Geçenlerde konuştuğumuz bir siyasetçinin, aynı başbakanımızın oklar kırmızıya döndüğünde kendine has tik'lerinin artmaya başladığını anlatması da doğrusu pek sürpriz değildi.

Türkiye'de eksik kalmış veya yapılmamış tartışmalardan birisi, piyasalaşma sürecine erken girilip girilmediği olmalı. Çünkü piyasa denilen kavram giderek dallanıp budaklanıyor ve siyasi boyutlar içermeye başlıyor. Geçen hafta ABD'de ortaya çıkarılan, kısaca 'Terör Piyasası' denilen ve üzerinde bahis oynatılacak ülkeler arasında Türkiye'nin de bulunduğu proje, piyasalaştırma kavramının en hastalıklı şekli olmalı.

Anlaşılan o ki piyasalara; tasarruf-yatırım dengesi sağlamak, para ve mal ticaretine aracı olmak ve ekonominin siyasetten nasıl etkilendiği yönünde gösterge oluşturması bağlamındaki işlevlerden daha başkasını yüklemek büyük sorunlara yol açabilir. Yani ekonomik güçlerin politikaya, hele hele dış politikaya hisse senedi mantığı ile yaklaşması fikir düzeyinde bile olsa hoş değil.

Peki bu Politik Analiz Piyasasına (PAP) dünya çapında ün yapmış bir ekonomik ve piyasa araştırmaları kuruluşunun karışmasına ne demeli? Hatırlayacaksınız ki Economist Intelligence Unit (EIU) adlı kuruluş daha birkaç ay önce Türkiye'de darbe ihtimalinin arttığı öngörüsünde bulunup ortalığı karıştırmıştı. 

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / BİR BASIN TOPLANTISININ ANALİZİ

Cahit UYANIK 

IMF ile 5'inci Gözden Geçirme kapsamındaki ikinci tur görüşmeler dün sonuçlandı. Uzun zamandır ilk kez bir Ekonomiden Sorumlu Bakan ile bir IMF Masası Şefi yanlarına Merkez Bankası Başkanı ve Hazine Müsteşarını alarak, aynı zamanda IMF Türkiye Temsilcisinin de katıldığı ortak basın toplantısı düzenleyip ekonomiye ilişkin olumlu mesajlar verdiler. 

Unutanlar çıkabilir, IMF ile 2000 yılında program başladığında bu tip ortak basın toplantıları düzenlenir ve kimse yadırgamazdı. Ama daha sonra program kötüye doğru gitmeye başlayınca 'Tak sepeti koluna, herkes kendi yoluna' felsefesi ile ayrı ayrı mesajlar verilmeye başlandı. 

Günlerce IMF Heyeti ile alt alta üst üste güreş tutar havasında pazarlıklar yapan siyasetçiler, nedense aynı mikrofona konuşmaktan kaçınır oldular. Oysa programın sorumluluğü ortaktı. Hava ılımlı iken ortaklık, hava bozulunca 'karakter atma' manzaraları pek hoş kaçmıyordu. Şimdilik AKP Hükümeti eski modaya dönüş yapmışa benziyor. Ne zaman ki ayrı ayrı açıklamalar yapılmaya başlanır; bilin ki o zaman işler sarpa sarmaya başlamıştır. 

Dünkü basın toplantısının en olumlu haberlerinden birisi kamu borçlarının milli gelire oranının yüzde 70'lerin altına düşecek olmasıydı. Daha 2 yıl önce bu rasyo yüzde 92 düzeyinde bulunuyordu. Sırf bu rakam bile neden ekonomide her şey iyiye gitmesine rağmen rahatlama hissetmediğimizi gösteriyor. Bu rahatlığı söz konusu rasyo yüzde 55'ler düzeyine inmeden pek hissedeceğimiz de yok. Çünkü geçmiş deneyimler Türkiye gibi hızlı çoğalan, az üreten ve dolayısıyla az tasarruf eden bir ülkenin borçlanma kapasitesinin yüzde 50'ler düzeyinde olduğunu gösteriyor. 

17 Eylül 2024 Salı

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / İMAR BANKASI, IMF VE BEKAR BANKALAR

Cahit UYANIK 

Geçen hafta ortasında İmar Bankasında girişilen operasyon uzun zamandır bekleniyordu. Tıpkı geçen yaz Pamukbank konusunda olduğu gibi, güçlü ve girift ilişkilere sahip bir grubun bankasına ancak siyasetçilerin desteği ile el konulabildi. Bu iki operasyon da gösterdi ki Türkiye'de özerk kurullar ile siyasetçiler arasındaki ilişkiler her zaman sıcak tutulmalı. 

Siyasetçiler özerk kurulları arpalık veya siyasi yandaşlarına istihdam kapısı gibi düşünmemeli. Aksine ülkeyi daha kolay ve sorunsuz yönetmek için özerk kurullar giderek rafine hale getirilmeli. Özerk kurulları bir şekilde ele geçiren bürokratlar da oligarşik yapılanma için elinden geleni yapmamalı, Aksine özerk kurullar devlete parlak beyinlerin giriş kapısı gibi değerlendirilmeli. 

İmar Bankası olayı ile bir başka gerçek daha ortaya çıktı. Kemal Derviş zamanında IMF ile imzalanan ana niyet mektubunda bankaların konsolidasyonuna açıkça değinilmişti. AKP Hükümeti IMF ile ilişkilerini halen bu ana niyet mektubu üzerinden devam ettiriyor. O mektupta bir grubun iki veya daha fazla banka sahibi olması eleştirilerek, bunların bir an önce birleştirilmesi gereği dile getirilmişti. BDDK'nın bundan sonra 'tek gruba tek banka' politikası izleyeceği açıkça ifade edilmişti. 

16 Eylül 2024 Pazartesi

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / YOLSUZLUK VE EKONOMİK DENGELER

Cahit UYANIK 

Türkiye geçen hafta, yolsuzluklar ve ekonomik denge arasındaki ilişkiler açısından ilginç gelişmeler yaşadı. Bunlardan şüphesiz en önemlisi Neşter Davasının başlamasıydı. Tutuklu sanığın kalmadığı, 100 bin dolar kefaleti bastıranın özgürlüğünü satın aldığı Neşter Davası ile aynı gün eski milletvekili Sedat Bucak Susurluk Davasından beraat etti. Oysa Neşter Davası iddianamesi, değme dedektiflik romanlarına taş çıkartan, ciddi ve önemli delillerle desteklenmiş, sırf SSK alımları değil sağlık sistemindeki tüm küçüklü büyüklü yolsuzluk yöntemlerini deşifre eden yasal bir dokümandı.

Yine aynı günlerde hükümet SSK ve Bağ-Kur'un yeniden yapılandırılmasını öngören yasa tasarısını yetiştiremeyeceğini belirterek IMF Heyetini Türkiye'ye davet etti. Bu haberlerin belki birkaç sütun ilerisinde de başta SSK olmak üzere sosyal güvenlik kurumlarının Kamu İhale Kanunu kapsamından çıkarılma hazırlıkları dikkati çekiyordu. Haftanın başında da IMF Türkiye Temsilcisi Odd Per Brekk'in kamu finansmanında yaşanan krizden yolsuzlukları sorumlu tutan açıklamasını okuduk. Hükümetin kara parayla mücadele için kurulan ama bir türlü randıman alınamayan Mali Suçları Araştırma Kurulu ile ilgili yeni yasa taslağı da gazetelerde boy boy yer aldı.

Bütün bu kısa özetten çıkan sonuç şu: Türkiye'de ekonomik krize sebep olabilecek boyutlarda yolsuzluk yapılıyor. Bu yolsuzluklarla mücadelede yönetsel ile yargısal birimler yetersiz ve yetkisiz kalıyor.

15 Eylül 2024 Pazar

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / SAYIN BAYAR'A AÇIK MEKTUP

Cahit UYANIK 

Türkiye'de bazen imaj, akla baskın geliyor. Bu eğilim zaman zaman öylesine bir histeri haline geliyor ki, daha birkaç yıl önce üniversitedeki odasında sınav kağıdı okuyup hafta sonunda hangi sinemaya gideceğini düşünen bir üniversite hocası tüm siyasi sistemi altüst edip başbakan olabiliyor. Ama sonuç ortada...

Türkiye'de kim iktidara gelirse gelsin, kim Özelleştirme İdaresinin Başkanı olursa olsun özelleştirme politikaları da sık sık imajın akla baskın çıktığı görüntülere sahne oluyor. Yani para gelsin de nereden gelirse gelsin... Söz gelimi 1 haftadır zihinlerimizi meşgul eden POAŞ İhalesini ele alalım ve özel gazeteci dostlarıyla sohbet etmekten hoşlanan Sayin Özelleştirme İdaresi Başkanına şu soruları sütunumuz aracılığıyla soralım: 

1- Kamuoyuna açık olarak yapılan POAŞ İhalesi öncesinde teklif veren gruplarla kapalı pazarlık görüşmeleri yaptınız. Bu görüşmeler esnasında, ihaleyi kazandıktan sonra "Cebimde 150 milyon dolarım var. Gerisini borç bulacağım" diyen iştirakçiye "Arkadaş devletin bile dış borç bulmak için kapı kapı dolaşıp IMF ile anlaşmalar imzaladığı bir ortamda sen asgariden 600-700 milyon doları nasıl bulacaksın?" sorusunu sormadınız mi? Sorduysanız ne cevap aldınız?

2- İhaleyi kazanan iştirakçi "Soros'la bile görüştüm" şeklinde demeçler verebiliyor. Soros, geçen Nisan ayında Malezya Başbakanı tarafından ülkesinin felaketini hazırlamakla suçlanmış büyük bir spekülatördür. Acaba ihaleyi kazanan iştirakçi bu spekülatörün Türkiye'deki uzantısı veya maskelenmiş ortağı olabilir mi? Bu konuda bir araştırma yapmayı düşünüyor musunuz?

14 Eylül 2024 Cumartesi

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / YENİ BİR SİYASİ HAREKET

Cahit UYANIK 

Türkiye'de siyasi yapılanmadaki aksaklıklar malum. Siyasi partilerdeki lider sultasından delege mafyasına kadar yayılan geniş yelpazedeki yapı bozuklukları, politikaya girmek isteyen kişi ve grupları değişik arayışlara yöneltiyor. Özellikle 1990 sonrasında siyasi yapılanmaya entegre olmak isteyen veya siyasete yeni bir soluk getirmek isteyenler 'hareket' ortak kavramı altında birleşiyorlar. Resmi bir statüsü olmayan 'hareket'ler eğer kendilerine güçlü finansörler bulurlarsa siyasi parti haline geliyorlar.

Bunun ilk örneği Cem Boyner'in öncülüğündeki Yeni Demokrasi Hareketi (YDH)  idi. Uzun fikir tartışmalarından sonra YDH partileşti ama Boyner'in siyasetten çekilmesiyle akim kaldı. Daha sonra Demokratik Barış Hareketi (DBH) ortaya çıktı. Ankaralı müteahhit Ali Haydar Veziroğlu'nun kurduğu ve finanse ettiği bu oluşum da siyasi partiye dönüştü. DBH halen varlığını sürdürüyor. İlk seçimlerde DBH'nın gücü belli olacak. 

Siyasi partiye dönüşerek sivrilen bu iki örneğin yanı sıra sağda ve solda böylesi 'hareket'lere sıkça rastladık. Siyasetteki 'hareketleşme' eğilimi devam ediyor. Önümüzdeki Mayıs ayı içinde siyasi tarihimiz yeni bir oluşuma şahitlik edecek: Demokrasi İçin Birlik Hareketi. Yeni oluşumun başında TEDAŞ Eski Genel Müdürlerinden Mehmet Bozdemir var. 

13 Eylül 2024 Cuma

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / AB İÇİN KRİTİK HAFTA

Cahit UYANIK 

Türkiye, Avrupa Birliği (AB) açısından kritik bir haftaya giriyor. Anayasa Mahkemesi yarın MHP'nin Anayasa Uyum Paketiyle ilgili açtığı iptal davasının yürürlüğünün durdurulmasını görüşecek. Bu dava, mevcut hükümet ortakları arasındaki boşanma sürecinin başlangıcını oluşturmuştu. ANAP Genel Başkanı Yılmaz, MHP'nin mahkemeye başvurmasını gerekçe göstererek Ecevit'in başbakanlığı bırakmasını istemişti. Bu tavır aynı zamanda geçen hafta ortasında yenilgiye uğrayan küskün milletvekilleri ve partiler hareketine ANAP'ın verdiği desteğin ilk somut işaretiydi. 

Eğer Anayasa Mahkemesi Uyum Paketinin tümü veya bazı maddeleri için yürürlüğün durdurulması kararı verirse neler yaşanabilir? Böylesi bir karar AB ile yapılan göze göz dişe diş pazarlıklarda Türkiye'nin elini hayli zayıflatır. Uygulama esas karar sonrasına bırakılacağı için uyum paketinin hayata geçmesi en az 2003 yılının ilkbaharını bulabilir. Konuyu Anayasa Mahkemesine götüren MHP ise seçim kampanyası için kendisine önemli bir koz elde etmiş olur. 

MHP, geçen Mayıs ayından beri AB karşıtlığına oynayarak önemli bir oy potansiyeli sağlayacağını düşünüyordu. Ancak şimdiye kadar yapılan anketler gösterdi ki toplum için MHP'nin iktidardaki icraatları, AB karşıtlığından daha önemli. MHP'nin icraat çetelesi de pek parlak değil. Devlette kadrolaşma adına MHP'nin birçok konuya baş sallaması, geleneksel oy tabanını memnun etmedi. Her zaman öfkeli bir kitleye sahip olan MHP, bu seçimlerde Genç Partiye misyon kaptırdı. İşte Yüksek Mahkemenin kararı belki MHP için bir tutunma noktası (hukuken haklı çıkma) oluşturabilir.

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / İLK SINAV YATIRIMCI KONSEYİ

Cahit UYANIK 

Herkesin kafasındaki soru şu: 5 gün arayla gerçekleştirilen 4 büyük bombalı saldırı eylemi Türkiye ekonomisini nasıl etkileyecek? Bu soruyu birazcık olsun geçmişe bakarak cevaplamakta fayda var. Türkiye, 2000 yılında girdiği enflasyonla mücadele sürecinde çok çeşitli olaylarla karşılaştı. Deprem harcamaları, euro'nun dolar karşısında güçsüzlüğünün yarattığı dış ticaret problemleri, petrol fiyatlarının hiç bir zaman 25 doların altına düşmemesi, 11 Eylül Saldırısı, Afganistan Operasyonu, erken seçim, Irak Savaşı akla ilk gelen büyük olaylar...

Türkiye bu olayların hemen hepsini kısa etkilenme süreçleri haricinde kolayca atlatmayı bildi. Özellikle dalgalı kura geçiş sonrasında yaşanan iç ve dış şokların hepsi sadece kur düzeyine yansıdı. Son saldırıların kısa vadeli etkileri de benzer şekilde oldu. Dolar birazcık kıpırdanır gibi olsa da Merkez Bankası'nın uyarıları ile kendi doğal dalgalanma trendine geri döndü. Para piyasaları uzun bayram tatilinin de etkisiyle bu şoku absorbe etmiş olarak gelecek haftaya başlayacak.

Ancak esas önemli olan nokta bu saldırıların Türkiye'yi orta ve uzun vadede nasıl etkileyeceğinde düğümleniyor. Türkiye, son 2 yıldır yabancı sermaye yatırımlarını çekmek için elinden geleni yapıyor. Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulunun çalışmaları, yeni bir Yabancı Yatırımlar Kanununun kabul edilmesi, vergi sistemini uluslararası normlara taşıyacak olan enflasyon muhasebesine geçiş gibi reformlar ya yapıldı ya da yapılmak üzere... 

Türkiye yaptığı bu reformların meyvelerini Ocak veya Şubat ayında İstanbul'da düzenleyeceği Yatırımcı Konseyi toplantısında toplamayı umuyordu. Aslında 2002 yaz aylarında yapılması gereken toplantı Ecevit'in hastalığı, ardından hükümet krizi ve seçim kararı alınmasıyla ileri bir tarihe atılmıştı. AKP Hükümeti ise aslında içinde bulunduğumuz günlerde yani 2003 sonbaharında bu toplantıyı gerçekleştirmeyi planlıyordu. Ancak Konsey toplantısı yaz aylarında gerekli yasal reformlar bittikten sonraya, 2004 başına ertelendi. 

12 Eylül 2024 Perşembe

FED'İN ÜNLÜ 'KARARTMA KURALI', 'KARARTMA DÖNEMİ' (SESSİZLİK DÖNEMİ) NEDİR?

Cahit UYANIK 

ABD Merkez Bankası FED, 6 haftada bir yaptığı Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantıları öncesi, komite üyelerini ve tüm personelini 'karartma dönemi'ne alıyor. Buna bazıları 'sessizlik dönemi' de diyor. Peki FED'in ünlü 'karartma (blackout) kuralı' nasıl uygulanıyor?

FED'in web sitesinde 3 yıllık (2024-2026) karartma takvimi yayınlanmış durumda... Söz gelimi Ocak-2026 toplantısının tarihi 27-28 Ocak 2026 iken, 'karartma dönemi' 17-29 Ocak 2026 arasındaki 13 günü kapsıyor. 

Yani karartma dönemi FOMC'tan 10 gün önce başlayıp 1 gün sonra bitiyor. Karartma dönemi ve kuralı; dış ilişkileri kesme, demeç vermeme ve alım-satım yapma (trading) yasağını kapsıyor. FED bu takvimi 'FOMC Trading and External Communications Blackout Calendar' olarak adlandırıyor. ABD ve uluslararası finans medyası karartma dönemi başlangıçlarını sürekli haberleştiriyorlar.

11 Eylül 2024 Çarşamba

BAŞKENTTEN YANSIMALAR / EKONOMİDE KRİTİK HAFTANIN ÖZETİ

Cahit UYANIK 

Bu hafta ekonomide çok kritik gelişmeler yaşanacak. Haftaya IMF Türkiye Masası Şefi Carlo Cottarelli'nin temasları ile başlayacağız. Eğer basına açıklama yapma lütfunda bulunulursa,  IMF'nin son vergi kolaylığı ve reel sektöre bazı olanaklar tanınmasıyla ilgili çalışmalara bakışını öğrenebileceğiz. Ancak IMF'nin örtülü vergi affına sıcak bakmadığı ortada. Çünkü bu tip uygulamalar devletin kasasına üç beş kuruş girmesine sebep olsa da vergisini zamanında ödeyenler üzerinde 'tokat atma' etkisi yaratıyor. 'Zamanında ödeyen enayi mi?' psikolojisi yayılıyor. Sorun, çözülmeye çalışıldıkça karmaşıklaşıp geniş bir mükellef kitlesine yayılıyor.

TOBB'un önerdiği Reel Sektör Destek Havuzunun da uygulama şansı zayıf. Çünkü iş önünde sonunda gelip dış krediye dayanıyor. Dış kredi de her halükarda Hazine garantisi ile alınabiliyor. IMF'nin enerji santralleri için alınan kredilerin garantisi konusundaki hassasiyeti ortada iken, batmış veya batmak üzere olan şirketlere dağıtılacak kredilere Hazine'nin garanti tanımasına sıcak bakması pek akla yatkın değil.

Bu hafta ayrıca reel sektör için bir umut haftası. Geçen haftaki 6 saatlik toplantıda yüzlerce maddeden oluşan talep listesini hükümete ileten sektör temsilcileri, çürütülen çenenin ne işe yaradığını görmüş olacaklar. Ancak bu konudaki önlemler paketinin IMF'nin onayı olmadan uygulamaya girmesi pek beklenmiyor. IMF'nin ziyaretini apar topar öne çekmesine G-20 Yüksek Düzeyli Memurlar Zirvesi gerekçe gösterildi ama kimse buna pek inanmadı. IMF, yangından mal kaçırırcasına alınmaya çalışılan bazı ekonomik önlemlerin programa ve dolayısıyla kendi itibarına etkisini ölçmeye geliyor.