MERKEZ BANKASI: PETROL FİYATLARINDAKİ ARTIŞ TÜKETİCİ ENFLASYONUNU AZ ETKİLER
Merkez Bankası ham petrol fiyatlarındaki kısa vadeli artışların para politikası hedeflerini etkilemediğini düşünüyor. MB'ye göre petrol fiyatlarına hemen tepki verilirse ekonomi yavaşlayabilir.
Cahit UYANIK
Ham petrol fiyatlarının 50 dolar seviyesini geçip 60 dolara çıkıp çıkmayacağı tartışılırken, Merkez Bankası (MB) bu artışların tüketici fiyatlarına sınırlı düzeyde yansıyabileceğini bildirdi. MB, akaryakıt ürünleri fiyatlarının önemli bölümünün vergiden oluşmasının petrol fiyat şoklarının yurt içi fiyatlara geçişkenliğini göreli olarak kısıtladığını kaydetti.
Merkez Bankası 2004'ün ikinci çeyreği için açıkladığı Para Politikası Raporunda petrol fiyatlarının para politikası kararlarını nasıl etkilediğini geniş bir şekilde açıkladı. MB Türkiye'de enflasyon genel düzeyi düştükçe ham petrol fiyatlarının özellikle TEFE'yi etkilediğini, ancak bunun TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) üzerindeki etkisini anlayabilmek için vergilendirme politikalarını da incelenmesi gerektiğini ifade etti.
Kısa vadeli artışa tepki ekonomiyi durgunlaştırır
Raporda dünya ham petrol fiyatları üzerinden gelişen ters arz şokları ve genel fiyat artışları karşısında merkez bankalarının nasıl bir duruş belirlemesi gerektiğinin tüm merkez bankalarını yakından izlendiği belirtilerek, Irak Savaşı sırasında fiyatların hızla arttığı belirtildi. Savaşın öngörülenden daha kısa sürmesiyle fiyatların düştüğü, ancak bölgesel istikrarsızlıkların sürmesiyle fiyatlardaki artış eğiliminin ciddi dalgalanmalarla sürdüğü ifade edildi.
Para politikaları izlenirken kısa vadeli şokların fiyat istikrarı hedefini riske etmediğini, şokların süreklilik göstermesi halinde orta vadede fiyat istikrarını etkilediği anlatılan raporda, ileriye dönük politika üretiminin ancak orta vadede sürmesi beklenen şoklara tepki vereceği vurgulandı. Geçici petrol fiyatları artışlarına verilecek kısa vadeli tepkinin zaten durgunlaşmış olan ekonomik aktiviteyi daha da sınırlandıracağına dikkat çekilen raporda, bu yaklaşımın yakın geçmişte Avrupa Merkez Bankası tarafından ortaya konulduğu bildirildi.
Türkiye'de ham petrol ithalat fiyatlarının genelde WTI (Batı Teksas tipi-ABD) ve Brent (Uluslararası Petrol Borsası-Londra) petrol fiyatlarından düşük olmakla beraber, fiyat değişimlerinin zaman içinde paralel bir seyir izlediği belirtilen raporda, "Dolayısıyla uluslararası petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar Türkiye'nin ham petrol ithalat fiyatlarına da yansımaktadır" denildi. Ancak Türkiye'de enflasyonun 30 yıldır gösterdiği yüksek ve oynak seyir nedeniyle petrol şoklarının genel genel TÜFE üzerinde etkisinin sınırlı kaldığının görüldüğü ifade edilen raporda, akaryakıt fiyatlarının ham petrol fiyatlarıyla ilişkisinde vergilendirmenin oynadığı rolün bu noktada etkili olduğu belirtildi.
Son yıllarda enflasyondaki düşüş sonrası ham metal ve ham petrol gibi ham madde fiyatlarındaki dalgalanmaların yurt içi genel fiyat endeksleri (Özellikle TEFE) üzerindeki etkilerinin giderek belirginlik kazandığı da vurgulanarak, "Diğer yandan petrol fiyatı şoklarının enflasyon üzerindeki kısa dönem etkilerinin doğru şekilde anlaşılması için petrol fiyat hareketlerinin yanı sıra vergilendirme politikasının göz önünde bulundurulması gerekmektedir" görüşü savunuldu. Rapora göre, her durumda akaryakıt ürünlerinin önemli bir bölümünün vergiden oluşması, petrol fiyat şoklarının yurt içi geçişkenliğini göreli olarak azaltıyor.
Raporda "TÜFE'nin yakın dönemdeki seyri bu gözlemi destekler niteliktedir. Bu verilerin ve ülke deneyimlerinin ışığında, son dönemdeki ham petrol ve enerji fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı para politikasında değişikliğe gidilmesi için güçlü bir neden görülmemektedir. Ancak her durumda fiyat gelişmeleri yakından izlenecek, petrol fiyatlarındaki artışların devam etmesi ve bu gelişmelerin genel fiyatlama davranışları ile uzun dönemli enflasyon bekleyişlerine yansıması durumunda para politikası gerekli tepkiyi verecektir" denildi.
Akaryakıt fiyatı nasıl belirleniyor?
Raporda akaryakıt pompa ürünlerinin satış fiyatının nasıl hesaplandığı da aktarıldı. Buna göre ham petrol fiyatları ve döviz kurlarında meydana gelen değişmelere bağlı olarak rafineri satış fiyatları (tavan fiyat) belirleniyor. Bunun üzerine ise dağıtım payları, nakliyat giderleri (kara ve deniz) ve maktu özel tüketim vergisi (ÖTV) miktarları eklenerek KDV matrahına ulaşılıyor. Bu tutara yüzde 18 genel KDV oranı uygulanarak bulunan KDV miktarı da ilave edilerek 1 litre akaryakıtın pompa satış fiyatı bulunuyor
Varil fiyatı 50 dolara dayanan ham petrolün fiyatı Irak petrolünün piyasalara girmesiyle gerilemeye başladı. Dünya borsalarında Brent petrolün fiyatı dün 45 dolara kadar düştü. Ham petrol fiyatları dünya borsalarında 44 dolara kadar geriledi.
(Bu haber 25 Ağustos 2004 tarihli Referans Gazetesinde yayınlanmıştır.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder