SUUDİ ARABİSTAN: SAHTE CENNET BİTTİ, GERÇEKLERLE YÜZLEŞME ZAMANI GELDİ
Cahit UYANIK
Suudi Arabistan, toprakları üzerindeki ilk petrol imtiyazı
anlaşmasını bir Amerikan şirketi olan Standard
Oil of California (SOCAL) ile 29
Mayıs 1933 yılında imzalamıştı. 60 yıl için geçerli olan anlaşmadaki ilk
rakamlar, günümüzde petrol sektörünün ulaştığı boyutla kıyaslandığında gülünç
kalıyordu. Ancak Suudi Arabistan o kadar ciddi bir mali kriz içindeydi ki, o küçük rakamlar bile kendisine
büyük bir nimet gibi görünüyordu.
Rakamlar şöyleydi: 35 bin pound
(175 bin dolar) hemen; 20 bin pound (100 bin dolar) ise 18 ay sonra ikinci
ödeme olarak gerçekleşecekti. SOCAL ayrıca petrol bulduğunda 100 bin poundluk
(500 bin dolar) bir ödeme daha yapacaktı.
O günlerde dünyada altın para sistemi vardı. SOCAL, Suudi
Arabistan’a ödeme yapmak için bir anda 35 bin adet altın sikke isteyince, ABD
Hükümeti altın para standartı limitleri dolu olduğundan bu talebi reddetti.
SOCAL de İngiltere’deki uzantısı üzerinden 35 bin adet altın sikkeyi temin
etti. Yalnız bu tedarik yapılırken altın sikkelerin üzerinde ‘Kraliçe
Viktorya’nın portresi bulunmayanlar’ tercih edildi. Çünkü SOCAL; kadınların
hiçbir şekilde hükmünün bulunmadığı Suudi Arabistan’da, üzerinde kadın portresi olursa altın sikkenin değerinden daha düşük bir oranda işlem göreceğinden
(devalüe olacağından) ve kendisinden daha fazla para istenebileceğinden endişe
ediyordu!
Evet bu ilginç
anekdot uluslararası politika, ekonomi
ve enerji konularında çok önemli bir yazar ve otorite olan Daniel Yergin’in
“Petrol: Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü” adlı kitapta yer alıyor. (ABD’li
yazar Yergin, bu kitabıyla “Kurgusal Olmayan Düz Yazı” alanında 1991 yılında
Pulitzer Ödülüne de layık bulunmuştu.) Bu ilginç anekdot aslında, 1933’ten
2018’e, aradan geçen 85 senede Suudi Arabistan’da pek fazla bir şeyin
değişmediğinin bir örneği olması açısından çok önemli.
