KRUPP'TAN ETİBANK'A 16 MİLYAR TAZMİNAT
Cahit UYANIK
Haber, gazetelerin ekonomi sayfalarında kıyılara köşelere sıkışıp kalmıştı: "Etibank, Kütahya'daki gümüş üretim tesislerine yanlış teknoloji getirdiği için Alman Krupp firması aleyhine 6,5 milyon marklık bir tazminat davası açtı ve kazandı."
Bu küçük haberin gerisinde oldukça uzun bir öykü vardı aslında... Bellekleri biraz zorlayanlar için, Krupp ismi hiç de yabancı değil. Krupp, Hitler'i sonuna kadar destekleyen, Almanya'nın nasyonal sosyalizmle yönetildiği yıllarda "yeni ordu ve donanma"nın malzemelerini üreten büyük bir sanayi kuruluşuydu. "Patron" Alfred Krupp, savaştaki yenilginin ardından büyük darbe yiyecek ama zaman içinde toparlanarak 60'lı yıllarda gemi ve makine endüstrisine yönelecekti.
İşte Etibank'ın Kütahya-Gümüşköy yöresinde bir gümüş üretim tesisi kurmaya karar vermesi, Krupp'un Alman sanayi yaşamında parlayıp sönmesinden yaklaşık 35-40 yıl sonrasına rastlıyordu. 1977 yılında Etibank ile Krupp arasında "gümüşün kazanılması imkanlarının araştırılması için" imzalanan anlaşma, yaklaşık 14 yıl sürecek ve bir Alman mahkemesinde çözümlenecek anlaşmazlığın ilk yazılı belgesi olma özelliğini de taşıyordu. 1977'den 1991'e uzanan ve adeta bir "yılan hikayesi"ne dönüşen Etibank-Krupp ilişkisinin ilk kavga tohumları 1982 yılında atılmış ve olaylar yıldan yıla "gerilerek" sürmüştü:
KASIM 1982: Yapılan araştırmalar sonrasında Etibank, Batı Alman Fried Krupp GmbH ile tesisleri, anahtar teslimi kurması için anlaştı. Bu iş için gerekli 50 milyon marklık kredi, Avrupa Konseyi İskan Fonu'ndan sağlandı. Krupp, anlaşma ile tesislerin yılda 1 milyon ton cevher işleyip, 122 ton saf gümüş üreteceğini garanti ediyordu.
OCAK-1984: Tesis, hukuken doğdu ve hükmi şahsiyet kazandı. Tesisler "Etibank 100. Yıl Gümüş Madeni İşletmeleri Müessesesi" unvanını aldı.
HAZİRAN-1985: Üretim yöntemi için Amerika ve Kanada'daki örneklerden yola çıkıldığı söylenen proje çalışmaları sona erdi. Tesislerin temeli atıldı.
MAYIS-1987: Tesis tamamlandı. Gümüş cevherini işleyecek kırma eleme ünitesi devreye sokuldu. Ama kısa zamanda kullanılan teknolojinin Gümüşköy yöresindeki cevher karakteristiğine uygun olmadığı ortaya çıktı. Projede cevherin nem oranı yüzde 6 olarak öngörülmüşken, yaz aylarında bile bu oran yüzde 10 olarak gerçekleşiyordu. Nem oranı kış aylarında yüzde 25'e kadar yükselebiliyordu. Açıkçası tesisin teknolojisi, koyu bir çamur görünümündeki gümüş cevherini işlemekte yetersiz kalıyordu. Projenin gerçekleşmesi için harcanan para ise, yaklaşık 90 milyar liraya ulaşmıştı.
TEMMUZ-1988: Tesisi kurmak ve üretime geçirmekten sorumlu olan Krupp, yanlış teknoloji kullandığını kabullenmekten ve sorumluluk almaktan kaçınıyordu. Etibank, böylesi bir tutum karşısında Krupp'un 2,5 milyon marklık geçici teminatına el konulacağını bildirdi. Geçici teminatı gözden çıkarmak istemeyen Krupp, anlaşmaya yanaştı. Buna göre tesislerde yapılacak tadilat için iki taraf da masrafları ortaklaşa yüklenecekti.
OCAK-1989: Yılda 122 ton gümüş üreteceği taahhüt edilen tesis, 1988 yılında sadece 16 ton gümüş üretebildi. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu, tesisin 1988 yılında yaklaşık 14 milyar lira zarar ettiğini belirledi. Kurul, üretimdeki tıkanıklığın sürmesi durumunda zararın büyük boyutlara ulaşacağını bildirerek, tesisin tam kapasite ile üretime geçirilmesi için müteahhit firma Krupp nezdinde sonuç alıcı girişimlerde bulunulmasını istedi.
MART-1990: Etibank, tesislerde tadilat yapılmasını öngören anlaşmanın gereklerini yerine getirmeyen Krupp aleyhinde, Almanya'daki mahkemeler nezdinde 6,5 milyon marklık tazminat davası açtı.
Etibank, açtığı davayı 10 aylık aradan sonra kazandı. Etibank şimdilerde yaklaşık 16 milyar liraya karşılık gelen tazminatını tahsil etmeye hazırlanıyor. Ama bu para, tesisin işletmeye geçmesinden bu yana uğranılan zararı karşılayacak bir rakam değil.
(Bu haber, Ekonomik Panorama Dergisinin 02-09 Haziran 1991 tarih, Yıl:4 Sayı: 23'te yayınlanmıştır.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder