RÜŞVETİN ADI VAR
Cahit UYANIK
Yolsuzluk ve rüşvet Türkiye'nin son yıllarda adeta baş belasına dönüştü. Gün geçmiyor ki yeni bir hayvan ismiyle özdeşleştirilmiş yolsuzluk ve onunla bağlantılı rüşvet operasyonu yapılmasın. Ama bu sorun sadece Türkiye'nin meselesi değil. Daha geçen ay Fransa, eski Savunma Bakanı ve Anayasa Mahkemesi Başkanı bir politikacıyı 6 ay hapse mahkum etti. Almanya'nın güçlü adamı Şansölye Helmuth Kohl de hala yolsuzluk iddialarından paçasını kurtarabilmiş değil.
Geçenlerde elime bir rapor geçti. MHP Grup Başkan Vekili İsmail Köse tarafından hazırlanmış olan raporun tam adı "1980'den 2000'e Yolsuzluk Olayları-Nedenleri ve Çözüm Önerileri"... Raporda rüşvetin tarihi ve rüşvetin tüm dünya ülkelerindeki karşılıkları hakkında ilginç bilgilere yer veriliyor. Söz gelimi rüşvetin bilinen anlamının dışında "Kuyulardan su çekmekte kullanılan urgan" veya "Kuş yavrusunun kendisine yem veren annesine boynunu uzatması" anlamına geldiğini biliyor muydunuz? Zaman içinde bu sözcük, devletle ilişkilerde "Tıpkı kuyudan su almak için urgan gerektiği gibi, bir işi yapabilmek için verilen gizli menfaat" manasında kullanılmaya başlanmış.
Peki nelerin rüşvet olarak kabul edilmesi gerekiyor? Kamu görevlisinin bir malının değerinin çok üstünde satın alınması, kira vermeden bir dairede oturmasının sağlanması, hisse ve tahvil kağıtları verilmesi, borç para verilmesi, ücretsiz yaşam sigortası yapılması, tatil, eğlence, kadın sağlanması, kamu kuruluşundan ayrıldıktan sonra çıkar sağladığı şirketlerin yönetim kurullarında görev verilmesini de rüşvet olarak kabul etmek gerekiyor. Efendim; rüşvet "hafif" ve "ağır" olarak da ikiye ayrılıyormuş. Kamu düzenlemelerine uygun bir işi çabuklaştırmak için alınan rüşvet "hafif" sayılırken; yasalara uygun olmayan bir işin gerçekleştirilmesi durumunda alınan rüşvete ise "ağır" veya "çarpıtıcı" unvanı yakıştırılıyormuş.
Rapordaki en ilginç bölümlerden birisi de rüşvetin diğer dünya ülkelerindeki sözcük karşılıkları... Bana en anlamlı karşılık Almanya'da kullanılan sözcük geldi: Trink gelt.
Rüşvete Brezilya'da "jeitinho", Fransa'da "pot auvin", Yunanistan'da "baksissi", Honduras'ta "pajada", Endonezya'da wonk sogok", İtalya'da "busterella", Japonya'da "wairo", Nijerya'da "dash", Pakistan'da "roshvat", Peru'da "coima", Filipinler'de "lagay", Rusya'da "uzyatha", Tayland'da "sin bone", İngiltere, Kanada ve ABD'de "bribery" ve Zaire'de "tariff de verre" deniliyormuş.
Türkiye'de kuyudan su çekmeye yarayan urgan anlamına gelen rüşvet sözcüğü, yabancı dillerde aslında ne manada kullanılıyormuş dersiniz? Bunlar arasında lokma ve içine para konan zarf anlamına gelenler var. Rüşvet kültürümüz giderek gelişiyor. Ne dersiniz?
(Bu kulis yazısı, Türkiye İhracatçılar Meclisinin (TİM) Yayın Organı Görünüm dergisinin Haziran 2001 tarihli sayısında Bülent Uzungil takma adıyla yayınlanmıştır.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder