MALİ KURAL NEDİR? BABACAN MALİ KURALI 12 YIL ÖNCE NASIL ANLATMIŞTI?

EKONOMİ YÖNETİMİ ARTIK YÜZDE 1 BÜTÇE AÇIĞI,

YÜZDE 5 EKONOMİK BÜYÜMEYE KİLİTLENECEK

 Cahit UYANIK

Türkiye, 2000'li yıllara girerken Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) yönlendirmesiyle ekonomi yönetiminde kullanılacak yeni bir kavram ve araç ile tanışmıştı: Faiz dışı fazla (FDF). Bu yeni araç, faiz harcamaları çıkarıldıktan sonra, devlet bütçesinin gelirlerinin, giderlerden belli bir oranda fazla olması esasına dayanıyordu. "FDF, yüzde 6.5 olarak belirlendi" şeklindeki ekonomi haberleri hala hafızalarda taze. Yani bütçede faiz harcamaları hariç tutulduktan sonra; gelirler, giderlerden milli gelirin yüzde 6.5'u kadarı fazla olacaktı. Böylece bütçede disiplin sağlanırken, milli gelirin büyüklüğüne yaklaşmış olan iç ve dış borç stoku ve hayli büyük bir miktara ulaşan borç geri ödemeleri garantiye alınmış olunuyordu. 

FDF aracı, aynı zamanda enflasyonun en önemli kaynaklarından birisi olarak gösterilen kamu harcamalarını da disipline etmeye yarıyordu. Türkiye, özellikle 2001 krizinden sonraki dönemde bu yüzde 6.5'luk oranını tutturmak için, her yıl IMF ile büyük pazarlıklar yaptı. Yeni vergiler koydu, var olan vergi oranlarını artırdı, büyük tasarruf paketleri açtı veya bütçedeki yatırım harcamalarına büyük tırpanlar attı. Sonuçta Türkiye'de borç stokunun milli gelire oranında önemli düşüşler yaşandı. Borç geri ödemeleri kolaylaştı. IMF'den kullanılan 45 milyar dolara yaklaşan borç, 8 milyar dolara kadar düşürülebildi.        

Türkiye, 2008 mayıs ayında IMF ile son stand by anlaşmasını bitirdi. 2010 yılının mart ayında ise IMF ile yeni bir stand by anlaşması imzalamayacağını duyurdu. Ancak Türkiye; IMF'nin 2007 yılında gelecekteki kamu mali disiplinini sağlamak için önerdiği 'mali kural' uygulamasına gideceğini ve bu konuda çok kararlı olduğunu da açıkladı. Hatta 2011 bütçesinin mali kural formülüne göre hazırlanacağını duyurdu. Peki neydi bu mali kural? Kamunun harcamalarının orta ve uzun vadede belli bir disiplin içinde tutulması ve ekonomik konjonktüre göre ayarlanmasını içeren uygulamaya 'mali kural' deniliyor. Hazine Müsteşarlığı, Türkiye için belirlenen mali kural ile 6 amaca ulaşılmaya çalışıldığını belirtiyor. Bunları şöyle sıralamak mümkün:

2 YIL ÖNCE BUGÜN HAM PETROLÜN VARİLİ 1 DOLARA DÜŞMÜŞTÜ

Ham petrolün varilinin 1 dolara düşmesini kafasinda canlandirmak isteyenler için: 159 litre ham petrol 1 dolar. Yani 7 TL'ye...

(Bu yazı 20 Nisan 2020 tarihinde Facebook sayfamda yayınlanmıştır)

GOEBBELS'İN O SÖZÜ VEYA 'BİNDİRİM'İ 'İNDİRİM' DİYE SUNABİLMEK...

Cahit UYANIK 

Medya, toplumsal bilinç oluşumunda kritik bir rol üstlenir...

Hatta Hitler'in Propaganda Bakanı Goebbels...

"Bana vicdansız bir medya (basın) verin, 

Size bilinçsiz bir halk sunayım" demiştir...

Daha iki hafta önce 150 m2'nin altında ev satışlarında kdv'nin yüzde 1'den yüzde 8'e çıkarılması "müjde" diye yazılmıştı...

Yanlış okumadınız; bindirim, indirim olarak sunulmuştu...

Sahte müjdenin janjanlı paketi ise 150 m2'nin üzerinde ev alınırken, kdv'nin iki kademeli hale getirilmesiydi.

(Bu şartlarda ev almak mümkün değil ama, varsayalım alabildiniz) 

Yani diyelim ki 180 m2 bir daire aldınız, 150 m2'lik kısmına yüzde 8, 30 m2'lik kısmına yüzde 18 kdv ödüyorsunuz artık...

Eskiden tek oran vardı ve yüzde 18'di...

Bir indirim var ortada, evet...

TÜRKİYE, 40 YILDIR UĞRAŞTIĞI DOĞAL GAZ DEPOLAMADA ANCAK 2023 YILINDA RAHATLAYABİLECEK

 Tuz Gölü Doğal Gaz
Yer Altı Depolama Tesisi

Cahit UYANIK

Türkiye, ‘jeo-politik risk artışı’ ile ‘normalden daha ağır geçen kış koşulları’ birleşince 2022 yılında doğal gaz depolamanın stratejik önemini bir kez daha yaşayarak öğrendi. Yalnız bu defa yaşanan sorun, bir kademe daha artışla sanayi işletmelerine doğal gaz kesintisi uygulanması boyutuna kadar büyüdü. Bunun sebebi Türkiye’de doğal gazın her geçen yıl, hem evlerde ısınma amaçlı hem de sanayide üretim sürecinde daha fazla kullanılıyor hale gelmesi… Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliğinin verilerine göre 2019 yılında 16,4 milyon olan abone sayısı, 2021 yılında 18,3 milyonu geçti.

Hükümet, ağır kış koşullarında kitlesel mağduriyetler yaşanmaması için doğal gaz kesintisi tercihini sanayi işletmelerinden yana kullandı. Çünkü konutların doğal gaz tüketimindeki payı iyice artarak birkaç yıl içinde yüzde 25’ten yüzde 30’a yükselmişti. Organize sanayi bölgelerindeki sanayi tesislerine uygulanan kesintilerin sebep olduğu ekonomik üretim kaybı ve bunun 2022 yılı büyüme rakamlarına negatif etkisi hakkında ise kimse resmi bir açıklama yapmadı. Bu kesintiyle 1 ila 5 milyar dolarlık üretim kaybına sebep olunduğu yönünde çeşitli tahminler var. Bu tahminlerin aritmetik ortalaması olan 3-4 milyar dolarlık üretim kaybı, GSYİH’nın yıllık 0,5 puan daha az gerçekleşmesi anlamına geliyor.  Söz gelimi bu kesinti sebebiyle 2022 yılında 750 milyar dolarlık bir üretim yerine, 746 milyar dolarlık bir GSYİH’ya ulaşabileceğiz ancak…

TÜRKİYE'NİN İDEAL DÖVİZ REZERVİ NE KADAR OLMALI?

Tartışmalarda kriter kullanma alışkanlığımız hiç yok. Erhan Aslanoğlu sabah NTV'de "Türkiye'nin döviz rezervi 200-250 milyar dolar olmalı: Kısa vadeli dış borç+cari açık kadar yani." dedi.  

Boş boş konuşanlara bir cevaptı bence. Bir köşeye yazılmalı bu kriter ve sık sık bakılmalı.

(Bu yazı 01 Nisan 2019 tarihinde Facebook sayfamda yayınlanmıştır.)

BURSASPORLU SEDAT-3'ÜN TAYYİP BEY'İN MERKEZ BANKASI OPERASYONUYLA NE ALAKASI VAR?

Sedat-3 (Sedat Özen)

Cahit UYANIK 

İktisatçı Hayri Kozanoğlu diyor ki: 

"Merkez Bankası’ndaki hızlı trafiği  izlemek zaten zor !

İsimler de sanki kafa karıştırmak için seçilmiş !

Ömer Duman gitmiş Murat Duman gelmiş !

Murat Çetinkaya gitmiş Murat Uysal gelmiş !

Murat Çetinkaya gitmiş, bu meğerse aynı isimli başka bir Muratmış."

Gerçekten de dün gece yarısı Başkan Yardımcısı Murat Çetinkaya görevden alınınca... Uykulu ve dikkatsiz editörler, 20 ay önce görevden alınan adaşı ve aynı zamanda soyadaşı eski Başkan Murat Çetinkaya'nın fotosunu kullandılar. Oysa Murat Çetinkayalar farklıydı birbirinden...

Evet benzer şekilde; aynı isimli futbolcuların bulunduğu takımlar da böyleydi ben çocukken... O yıllarda futbolcuların sanki soy isimleri yokmuş gibi davranırdı toplumumuz. (Galatasaray'ın kaptanı Fatih'in soy isminin Terim olduğunu o teknik direktörlüğe soyununca öğrendik.)

TEMETTÜ YATIRIMCILIĞI (EMEKLİLİĞİ) VEYA İLAÇLARIN YAN ETKİSİNDEN YARARLANIP HASTA TEDAVİ ETMEK

Cahit UYANIK

Biraz uzun olacak ama...

Size ilginç bir şey anlatacağım...

Son zamanlarda Twitter'da

Güzel bir akıma şahit oluyorum

Küçük tasarruf sahipleri

'Temettü Yatırımcılığı'na büyük ilgi gösteriyor.

(Kimi de buna Temettü Emekliliği diyor ama ben sevmiyorum bunu...)

Önce 'Temettü (Kar payı) Yatırımcılığı' nedir, onu anlatayım kısaca...

Borsada hisse senetlerine günlük al-sat (trade etmek) amacı dışında uzun vadeli yatırım yapmak,

Bunu yaparken de kazancını yatırımcısıyla paylaşan

Yani temettü veren güvenilir şirketleri tercih etmek

Bu hisseleri sabırla, küçük küçük parçalar halinde yıllarca satın alıp biriktirmek...

Kurumsal şirketlere (BİST-30, BİST-50) yatırım yaparak...

Hem o hissenin fiyat artışından hem de temettüsünden (Bedelsiz hisse senedi imkanından da) yararlanmak...

DÖVİZ REZERVİ KAYBOLUR MU?

Cahit UYANIK

Döviz rezervi kaybolur mu?

Doğru, kaybolmaz; şekil değiştirir.

6.80'de tutmak için dövizi satıp TL alıp kasana koyarsın

Döviz satıp TL'ye çevirdiğin bu para  işine yaramaz

Ne dış borcunu TL ile ödeyebilirsin

Ne hammadde yarı mamul mal ithal edip, mamul mala çevirenin

işini TL görür

AKTİF SİYASETİ BIRAKTI, 11 YIL SONRA TARIM VE ORMAN BAKANI OLDU: PROF. DR. VAHİT KİRİŞCİ

Prof. Dr. Vahit KİRİŞCİ

Vahit Kirişci, 4 Aralık 1960'da, Kahramanmaraş'ta doğdu. Babasının adı Mustafa, annesinin adı Saniye'dir.

Ziraat Yüksek Mühendisi ve Öğretim Üyesi; Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi'ni bitirdi. Yüksek lisansını Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Fen Bilimleri Enstitüsü'nde, doktorasını İngiltere Cranfield Üniversitesi'nde tamamladı.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nda teknik eleman olarak çalıştı. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak ders verdi. 1995'te doçent, 2001'de profesör oldu. 16'sı yabancı dilde olmak üzere, toplam 55 adet makale, kitap, komisyon raporu ve bildiri türünde yayın yaptı. Birçok sivil toplum kuruluşunda yönetici olarak görev üstlendi.

22. Dönem (2002-2007) Adana Milletvekili. 22. Dönem'de Türkiye AB Karma Parlamento Komisyonu Üyesi oldu ve Başkanvekilliği görevinde bulundu. TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu Başkanlığı görevini yürüttü. 23. Dönem'de (2007-2011) aynı Komisyon'un Başkanlığına yeniden seçildi.

İngilizce bilen Kirişci, evli ve 3 çocuk babasıdır.

(Kaynak: TBMM internet sitesi)

OKUDUĞUM KİTAPLAR / YAŞAR KEMAL'İN AZİZ ANISINA VEYA İNCE MEMED'İN ÖZETİNİ ÇIKARMAK

Cahit UYANIK

Dün Yaşar Kemal'in ölüm yıl dönümüydü...

Allah rahmet eylesin, ışıklarda uyusun...

Onunla İnce Memed'in ilk cildi üzerinden...

Sanırım ortaokul-2 veya ortaokul-3'te tanışmıştım.

Adını yanlış anımsamıyorsam Halit öğretmendi, Türkçe öğretmeni...

İpek gibi yumuşacık bir sesi vardı öğretmenimin...

Sait Faik Abasıyanık'tı favori yazarı, çok iyi anımsarım...

Ona özenip Abasıyanık'ın 'Lüzumsuz Adam' adlı kitabını almıştım, harçlıklarımı biriktirince...

(Naylonla kaplanmış haliyle duruyor bu kitap bende hala)

Ödev olarak bir romanın özetini çıkarmayı vermişti Halit öğretmen.

O zaman ne bilgisayar, ne Google, ne de kitap özeti web siteleri var.

Helalinden okuyacaksın romanı..

Kitap özeti de çizgisiz dosya kağıdına dolmakalemle yazılacak; öyle yağma yok, kurşun kalem, tükenmez kalem kabul değildi...

Ödevin sonuna da kitap hakkındaki anlamlı düşünceler yazılacak. Yoksa puan kırılır...

RUSYA'NIN SWIFT SİSTEMİNDEN ÇIKARILMASININ SONUÇLARI NELER OLABİLİR?

 1- Ukrayna'nın işgalinin başlamasıyla Rusya'ya yönelik finansal yaptırımlar genişliyor. En çok konuşulansa SWIFT sistemine erişim. Tarihsel süreçten günümüze gelerek bu sistemi, Rusya'da yaratabileceği sonuçları ve Batı'ya sağladığı avantajları anlatalım.

2- Finansal sistemler ulusal düzeyde geçerlilik sahibi para birimlerinin kabulüyle gelişmiş. Uluslararası düzeyde bunu sağlamak daha zor. Bölgenin ve ticaretin hegemonya sahibi devletinin parası veya altın gibi değerli madenler kullanılır. Fakat bu paralar tüm sorunları çözmez.

3- Örneğin dış ticaret yapan tarafların ödeme yapması ve tahsil edebilmesi için; her iki tarafın ülkesine veya ortak kullanılan üçüncü ülkeye güvenilirliği sağlanmış talimat geçilmesi gerekir. Böylece işlem defterleri tutulabilir ve aradaki bankalar işlemi gerçekleştirebilir.

4- Günümüzde bu işlem çoğunlukla SWIFT üzerinden yapılıyor. SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication); Belçika merkezli bir şirkettir. IMF veya WB gibi devletlerüstü resmi statülü bir kuruluş değildir. Önde gelen bankalarca yaratılmış bir nevi tekeldir.

RUSYA SWIFT'TEN YILDA 800 MİLYAR DOLAR TRANSFER GERÇEKLEŞTİRİYOR

Rusya’da SWIFT sistemiyle çalışan 291 üye var.

Rusya, SWIFT sistemini en fazla kullanan 6. ülke.

Yılda yaklaşık 800 milyar dolarlık transfer gerçekleşiyor. 

(Financial Times gazetesi)

SWIFT'TEN ÇIKARILAN ÜLKELER HANGİLERİDİR?

 1- İran (2012)

 2- Kuzey Kore (2017)

 3- Rusya (2022)

SWIFT SİSTEMİ NEDİR? PRATİKTE NASIL ÇALIŞIR?

 1/4- Swift bankalarca uluslararası ödemelerde kullanılan güvenli bir mesajlaşma  sistemi. Swift üyesi bankaların bir kimlik kodu var. Sistemin nasıl çalıştığını basitleştirerek özetleyeyim.

2/4- ABD’den Rusya’ya 1000$ transfer edilmek istensin. ABD’li müşteri bankasına gider. 1000$ göndereceği kişinin Rus bankasındaki hesap numarasını  verir. ABD’li banka swift sistemi ile Rus bankasının kimlik kodunu da kullanarak ödemeye ilişkin mesaj gönderir.

3/4- Ödemeyle ABD’li müşterinin bankadaki mevduatı 1000$ azalırken, Rus bankasının ABD’deki mevduat hesabı (muhabir hesabı) 1000$ artar. Rusya’daki banka swift mesajını aldığında Rus müşterisinin hesabını 1000$ alacaklandırır.

4/4- Swift ödemelerin, transferlerin yapıldığını ileten bir mesajlaşma sistemidir. Bir ödeme sistemi değildir.

(Para ve Finans twitter hesabının 27 Şubat 2022 tarihli tivitlerinden alıntılanmıştır)

INVENTING ANNA: AHİR ZAMAN DOLANDIRICISININ PEŞİNDE HAMİLE BİR MUHABİR...

Cahit UYANIK

Netflix'te..

'Inventing Anna' dizisini izledim.

Bundan 4 yıl kadar önce ABD'de dolandırıcılıktan mahkemesi görülen, ucundan kıyısından bizde de haber olan 'ahir zaman dolandırıcısı' diye tanımlayabileceğim Anna Delvey'nin 

Çarpıcı hikayesini anlatıyor. 

Ne var bunda? diyebilirsiniz.

New York'taki iş ve sanat çevreleri, Wall Street bankacıları, saatliği 2 bin dolar olan avukatları parmağında oynatan Y kuşağına mensup bir genç kadın dolandırıcının hikayesi olduğu kadar...

Bu dizi, Anna Delvey Olayı'nın büyük bir haber olduğunun kokusunu alıp, haftalarca araştıran, haberleştiren, bunu hem de doğum yapmaya birkaç hafta kala başaran bir muhabirin (New York Magazine muhabiri Jessica Pressler. Dizide Anna Maria Chlumsky adlı sanatçı tarafından büyük bir başarıyla canlandırılıyor.) de hikayesi çünkü...

EYT'LİLER SORUNUNU ÇÖZMEK İÇİN 5 FORMÜL MASADA

KISMİ EMEKLİLİK SEÇENEĞİ

Masadaki ilk seçenek ‘kısmi emeklilik’ formülü. Buna göre, 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar 10 yıl prim ödeyerek emekli olabiliyor. Bu kapsamda 3.600 günü tamamlayanlar kadınsa 50, erkekse 55 yaşını da doldurmak şartıyla emekli olabiliyor.

SİGORTA SÜRESİ FORMÜLÜ

İkinci seçenekte ise 1999 öncesindeki emeklilik şartları masaya geliyor. Buna göre de kadınlarda 7.200 gün, erkeklerde 9 bin gün sigortalılık süresini tamamlayanların, yaş şartına bakılmadan emekli olması mümkün hâle geliyor.