Cahit UYANIK
“1750 ilkbaharı
başlarında, Batı Afrika’nın Gambiya kıyılarından içeri doğru nehir boyunca dört
günlük yol çeken Juffure köyünde, Omoro ile Binta Kinte’nin bir oğulları oldu”
diye başlıyor ünlü siyahi yazar Alex Haley’in Türkçe’ye Kökler (Roots-The Saga
of an American Family) ismiyle çevrilen romanı… Doğan çocuğa Kunta Kinte adı
verildikten 216 yıl sonra Haley, 1966 yılında kendi ailesinin köklerini
araştırmaya ve ulaşacağı bilgilere göre romanını yazmaya karar verdi.
Haley, 10 yıl
süren araştırma ve romanı yazma sürecinde; 7 kuşak geriye gidebildiğinde
karşısına Toby adlı bir köle çıktı. İşte Toby, Haley’in kuşaklar öncesinden
büyük dedesi, köle tacirlerince kaçırılıp Lord Ligonier adlı gemiyle
Annapolis’e (Maryland) getirilip köle olarak satılan Afrikalıdır. Satın alan beyaz
adam, bir müslüman olan Kunta Kinte’nin ismini Toby olarak değiştirmiştir
hemen… Köle Toby, yaşamı boyunca dört kez esaretten kurtulmaya çalışmış;
sonuncusunda, bir daha kaçmaya yeltenmesin diye, ayağı acımasızca kesilip topal
edilmiştir.
Toby, kölelik yapması
için kaçırılan 12,5 milyon Afrikalıdan (Bunlardan 10,7 milyonu zorlu okyanus
yolculuğuna dayanabildi; 1,8 milyonu öldü ve denize atıldı) sadece biriydi. Şanslı
olan Haley Ailesi, 200-250 yıl geriye yani Kunta Kinte’ye kadar giden köklerini
öğrenmelerini yazar olan oğulları Alex’e borçluydu. Ancak 25 Mayıs 2020
tarihinde Minneapolis kentinde beyaz bir polisin diziyle boğazına basıp nefessiz
bıraktığı George Floyd ve ailesi, atalarının Afrika’nın neresinden getirilip
köle yapıldıklarını hiçbir zaman bilemeyeceklerdi. ABD’de kölelik dönemi, 1619 yılında ilk Afrikalı insanların getirilmesiyle
başladı ve 1866 yılında köleliğin kaldırılmasıyla tam 247 yıl sürdü. Siyahiler
ABD’de, daha sonraki 154 yılda sözde özgürdüler ancak bu zaman diliminin üçte
ikisini, ikinci sınıf vatandaş olarak geçirdiler. 1960 ve 1970’lerdeki büyük
mücadeleleri sonrasında ‘kağıt üzerinde de olsa’ beyaz ırkla tıpatıp aynı
haklara sahip oldular.
