TÜİK, VATANDAŞIN ALGILADIĞI (HİSSEDİLEN) ENFLASYONDA SINIRI YÜZDE 300'E YÜKSELTTİ

TÜİK “Algıladığınız enflasyon ne kadar?” sorusuna verilebilecek cevabı 100 puan birden artırdı

TÜİK, VATANDAŞIN ALGILADIĞI ENFLASYONDA SINIRI YÜZDE 300'E YÜKSELTTİ

Cahit UYANIK

Uzun yıllardır enflasyonu eksik hesaplamakla eleştirilen Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK); tüketici eğilim anketinde “Algıladığınız enflasyon ne orandadır?” sorusuna verilebilecek en yüksek cevap seviyesini yüzde 200’den yüzde 300’e çıkarttı. Ancak TÜİK bu değişikliğin eğilimlere etkisini sınırlamak için, yüzde 200   üzeri olarak verilen cevapları yüzde 200’e indiriyor. Bu bilgi; Merkez Bankasının hazırlayarak 8 Şubat 2024 tarihinde yayınladığı 2024 Yılı 1. Enflasyon Raporundaki bir dipnotta paylaşıldı.

Ankette vatandaşa enflasyona ilişkin 2 soru soruluyor

TÜİK ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ortaklaşa olarak, her ay 4.884 hane üzerinde Tüketici Eğilim Anketi düzenliyor. Bu ankette tüketicilere, başka soruların yanı sıra enflasyonla ilgili de iki soru yöneltiliyor:

1) Geçen 12 aylık döneme göre, gelecek 12 aylık dönemde tüketici fiyatlarının nasıl değişeceğini bekliyorsunuz?

2) Geçen 12 aylık dönemde tüketici fiyatlarının yüzde kaç arttığını/azaldığını düşünüyorsunuz? Lütfen tahmini oran veriniz.”

TÜİK'in anket formundaki 
rakam tahmini bölümü, 3 haneli
olarak düzenlendi.

Ankette böylece tüketicilerin geleceğe ilişkin enflasyon beklentileri ile geçmiş 1 yıldaki ‘hesaplanan enflasyon’ ile ‘algılanan enflasyon’ oranları arasındaki fark konusunda ne düşündükleri anlaşılmaya çalışılıyor. İşte bu sorulara verilebilecek en yüksek cevap seviyesi 2023 yılı Ocak ayından itibaren yüzde 200’den 300’e yükseltildi. Ancak bu değişikliğin eğilimlere etkisini sınırlamak için 200’ün üzeri olarak verilen cevaplar 200 olarak kabul ediliyor. Yani geçmiş 1 senedeki enflasyonu yüzde 250 olarak algıladığını söyleyen bir anket katılımcısının cevabı, yüzde 200’e azaltılarak ankete dahil ediliyor.  

TÜİK, algılanan enflasyon verilerini kamuoyuyla paylaşmıyor

TÜİK, daha önce yaptığı bir basın açıklamasında ‘algılanan enflasyon’u hesaplamak için yönelttiği soruya anket katılımcılarının verdiği cevapları kamuoyu ile paylaşmadığını kabul etmişti. TÜİK, “Söz konusu anketin mikro verisi, TÜİK Veri Araştırma Merkezi aracılığıyla talep eden tüm araştırmacıların kullanımına açıktır” şeklinde bir ifade kullanmıştı.

2022’de vatandaşların yüzde 60’ı; yüzde 50 ve

katları kadar enflasyon algısı beyan etti

TCMB’nin son Enflasyon Raporunun ‘Tüketici Enflasyon Beklentileri’ başlıklı kutucuğunda konuyla ilgili başka bilgilere de yer verildi. Tüketici Eğilim Anketi katılımcılarının verdiği cevaplar incelendiğinde beklentilerin belirli sayılarda yoğunlaştığı vurgulanan raporda “Örneğin 2021 yılının başında katılımcıların yüzde 25’i enflasyon beklentisi için yüzde 50 ve katlarını tahmin ederken, bu oran 2022 yılında yüzde 60 düzeyine yükselmiştir. Tüketicilerin enflasyon beklentilerini belirlerken 5, 10, 50 ve katları olarak ifade edilen yuvarlanmış değerleri diğer sayılara göre daha sık kullandığı görülmektedir. Emin olmadıkları tahminlerini ifade etmek için anketi cevaplayanlar, kesinlikten uzak ve yakınındaki diğer sayıları da kapsayabilecek yaklaşık bir sayı verme eğilimindedirler” değerlendirmesinde bulunuldu.

Algılanan enflasyon 2021’den sonra hep 50 ve katları ile ifade edildi

Ankette 5, 10, 50 ve katları ile cevap veren katılımcıların oranlarının, Türkiye’de 2018 yılı itibarıyla enflasyondaki artışın beklentileri etkileyerek belirsizliği de artırdığını gösterdiği anlatılan raporda, “İlk olarak genelde 5 ve katları olarak belirtilen beklentiler, 2018 itibarıyla önce 10 ve katları üzerinden belirtilmeye, 2021 yılı sonunda ise daha çok 50’nin katları olarak belirtilmeye başlanmıştır. Bu eğilim, enflasyon seviyesindeki yükseliş ve belirsizliklerin artmasına paralel olarak büyük değerlerin katları ile cevap verme eğiliminin yükseldiğini göstermektedir” denildi. 

Ekonomide ortodoks politikaya dönüş,

büyük değerli beklentı tahminlerini azalttı 

Temmuz-2023 sonrası döneme bakıldığında ise beklenti iyileşmesine paralel bir şekilde enflasyon beklentilerinin Eylül-2023 itibarıyla tekrar daha düşük değerlerin katları üzerinden verilmeye başlandığını vurgulanan TCMB raporunda, “Son dönemde tüketici enflasyonunda görülen artışa rağmen, 2023 yılı Haziran ayından bu yana uygulanan parasal sıkılaştırmanın etkisiyle katılımcıların hem enflasyon beklentilerinin düzeyinde hem de büyük değerlerin katları ile cevap verme eğiliminde, eylül itibarıyla belirginleşmek üzere, aşağı yönlü bir seyir gözlenmeye başlamıştır. Bu gelişmeye rağmen henüz tüketici beklentilerinin düzeyi ve belirsizlik göstergeleri istenilen düzeylere gelmemiştir. TCMB, iktisadi birimlerin enflasyon beklentilerini mikro veriler üzerinden yakından takip etmeye devam edecektir” denildi.