Cahit UYANIK
Dünya Bankası (DB) Türkiye'nin inşa etmeye çalıştığı nükleer santral konusunda dikkate değer bir hassasiyet gösteriyor. Anahtar teslimi şeklinde inşa ettirilecek Akkuyu Nükleer Santrali'ne Hazine'nin garanti vermesine karşı çıkarak, ihalenin 24 Temmuz'a ertelenmesine sebep olan DB'nin; Ekonomik Reform Kredisine (ERL) bu konuyla ilgili önemli bir 'yasak maddesi' koydurduğu belirlendi.
DB, geçen Mayıs ayında onayladığı 759,6 milyon dolarlık ERL Kredisinin nükleer santral harcamalarında kullanılmamasını şart koştu. Buna göre ERL ile sağlanan finansman, nükleer reaktörler, nükleer reaktör parçaları, yakıt elementleri, radyoaktif elementler, nadir toprak metallerinin izotop ve bileşkelerinin satın alınmasında harcanamayacak. Oysa kredi imzalandıktan sonra yapılan açıklamalarda, bu parayı Türkiye'nin istediği yerlerde kullanabileceği belirtilmişti.
Dünya Bankası sigaraya karşı
Finansal Forum'un edindiği bilgiye göre 27 Mayıs 2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ERL Anlaşmasında Türkiye'nin kendisine sağlanan finansmanı istediği alanlarda kullanması imkanı tanındı. Ancak anlaşmaya 7 maddeden oluşan 'Hariç Tutulan Harcamalar' bölümü eklendi. DB'nin ERL Kredisine yasaklar getirdiği bu bölümün üçüncü maddesinde toplam 9 kalem halinde harcama yapılamayacak alanlar birer birer sayıldı. Söz konusu 9 kalemin 2 maddesi sırf nükleer santral ve nükleer santral işletmeciliğinde kullanılan radyoaktif element satın alımını içerdi. DB, ERL Kredisiyle satın alınmamasını istediği diğer 7 malı da şöyle sıraladı:
1) Alkollü içecekler, 2) Yaprak tütün ve tütün döküntüleri, 3) Tütün içeren purolar, sigaralar, pipo, enfiye tütünü vb., 4) İnciler, elmaslar, kıymetli taşlar, 5) Tütün işleme makineleri, 6) Altın, gümüş veya platin grubu metallerden yapılan mücevherat, saat ve saat kutuları, mücevher takımları dahil kuyumcu veya gümüşçü eşyası, 7) Parasal olmayan altın, altın cevherleri ve derişikleri dahil.
Rüşvet ve hileli eylem hassasiyeti
DB, "Hariç Tutulan Harcamalar" bölümünde ERL Kredisinin genel kullanım alanlarına da bazı sınırlamalar getirdi. Sınırlamalar arasında çevreye zararlı malların satın alınmaması, askeri harcamalarda ve lüks tüketimde kullanılmaması da bulunuyor. Bu çerçevede getirilen yasakların ayrıntısı ise şöyle:
* Borçlunun (Türkiye) döviz cinsi üzerinden veya ülkesinin sınırları içinde sağlanan mal veya hizmetler için yapılan harcamalar.
* DB'nin dışındaki herhangi bir uluslararası kurum veya kuruluşun finanse ettiği veya etmeyi kabul ettiği veya DB'nin başka bir ikraz veya kredi çerçevesinde finanse ettiği veya etmeyi kabul ettiği bir sözleşme çerçevesinde sağlanan mal veya hizmetler için yapılan harcamalar.
* Türkiye'nin temsilcilerinin veya borç kullanıcısının satın alma veya sözleşmenin ifası sırasında rüşvet veya hileli eylemlere karıştığı, ancak borçlu tarafından durumu telafi etmek için DB tarafından yeterli bulunan uygun ve zamanında bir önlem alınmadığı için Bankaca tespit edilen bir sözleşme kapsamındaki harcamalar.
Askeri harcamalara yasak
* Lüks tüketime, askeri veya askeri nitelikli amaçlara yönelik mallar için yapılan harcamalar.
* Çevreye zararlı mallar için yapılan harcamalar. Çevreye zararlı mal ifadesi, Türkiye'nin kanunları veya taraf olduğu uluslararası anlaşmalar çerçevesinde kullanımı ve ithalatı yasak malları ifade ediyor.
* DB üyesi olmayan herhangi bir ülke sınırları içinde yapılan harcamalar veya söz konusu ülke sınırları içinde tedarik edilen mallar veya bu ülkelerden sağlanan hizmetler için yapılan harcamalar. BM Güvenlik Konseyi tarafından alınan bir kararla ödemesi veya ithalatı yasaklanan kişi ve kuruluşlara yapılan herhangi bir ödeme veya herhangi bir mal ithalatından dolayı yapılan harcamalar.
----------------------
NÜKLEER YASAĞI NASIL GELDİ?
Orsoy GİRGİÇ
DB, Ekonomik Reform Kredisi (ERL) ve benzeri program kredilerinin kullanımında 'Standart Koruma Politikası' adı altında tüm ülkelere yönelik olarak genel kategoriler altında sınırlamalar uyguluyor. DB kredilerinin kullanımında zarar verilmeyecek genel alanların başında 'kültürel varlıklar', 'barajlar', 'çevre', 'orman', 'uluslararası su yolları', 'ulusal insan yerleşimleri politikaları', 'balıkçılık', 'zorunlu göç' geliyor. Ayrıca kredi kullanımında Meksika'daki Aztekler gibi ülke topraklarının tarihi ve kültürü mirası olan toplumların varlığına yönelik tehditlere de izin verilmiyor.
Ayrıca DB kredilerinin 'Üzerinde uzlaşmazlık bulunan alanlardaki projelerde kullanılamayacağına' ilişkin genel bir madde bulunuyor. Bu madde DB'nin borçlu ülke ile görüş ayrılığına düştüğü ya da o ülke ile komşuları arasında veya uluslararası alanda üzerinde ihtilaf bulunan projeleri kapsıyor. DB'nin Türkiye'ye yönelik ERL Kredisi anlaşmasında nükleer santrale karşı yer alan sınırlamalar da bu kapsamda değerlendiriliyor.
(Bu haber, Finansal Forum Gazetesinin 20 Haziran 2000 tarihli sayısında yayınlanmıştır.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder