'UNUTULMAZ' 2001'E GİRERKEN FİNANSAL FORUM'A YAZDIĞIM YENİ YIL MESAJI

Cahit UYANIK

Türkiye'nin yakın dönem ekonomi geçmişinde en önemli yıl olan ve ekonomisinde büyük yapısal dönüşümlerin başladığı 2001 yılına girerken, gazete yönetiminin görevlendirmesi ile yazdığım ve 31.12.2000 tarihinde yayınlanan yeni yıl mesajı aşağıda yer alıyor. 

Ben, aradan geçen 14 yıla rağmen hala bu güzel dileklere ulaşamadığımızı düşünüyorum. Bilmem siz ne düşünürsünüz?

"YENİ YILINIZ KUTLU OLSUN

Anlam ve önemlerini giderek daha fazla hissettiğimiz IMF, Dünya Bankası ve bilumum yabancı kredi derecelendirme şirketleri ile kol kola geçireceğimiz şimdiden belli olan 2001 yılında;

- Ekonominin sırf  'ana para ve faiz' demek olmadığı, 

- Bütçenin sosyal refah yaratma aracı olduğu,

- Ulusal ekonominin adaletli paylaşarak güçleneceği,

- Ekonomi yönetiminin nihai hedefinin insanı mutlu etmek olduğunun iyice anlaşıldığı

sağlıklı, neşeli ve başarılı günler geçirmenizi dileriz.

FİNANSAL FORUM"

14 YIL ÖNCEKİ 21-22 ŞUBAT DA FIRTINA GİBİ GEÇMİŞTİ: KUR, ARTIK DALGALANMAYA BIRAKILMIŞTI
'ESKİ DOST' FISCHER, 2001'DE DOLARIN KAÇ LİRAYA ÇIKTIĞINI UNUTTU

TÜRKİYE, YAPTIĞI İTHALATI İYİ ANALİZ EDİP ÖNLEM ALMALI

Cahit UYANIK

Türkiye ekonomisi, 1980 sonrasında dışa açılarak ihracata dayalı büyüme modelini seçti. Yapılan bu tercih, 1960'tan sonraki yaklaşık 20  yıllık ithal ikameci modelin hemen ardından yapılmıştı. Daha doğrusu "yapılmak zorunda" kalınmıştı. Çünkü Türkiye ekonomisi, ithal ettiği ürünleri içeride üretmeye yönelik modelle yeteri kadar döviz kazanamıyordu. Hal öyle kötüleşmişti ki, Türkiye'nin tüm ihracat gelirleri, petrol ithalatı faturasını bile karşılayamaz durumda idi. Türkiye'nin acilen bir şeyler yapması gerekiyordu ve ihracatçı ülke olmaya karar verildi.  

'ESKİ DOST' FISCHER, 2001'DE DOLARIN KAÇ LİRAYA ÇIKTIĞINI UNUTTU

Cahit UYANIK

Stanley Fischer, gelmiş geçmiş IMF Birinci Başkan Yardımcıları arasında Türkiye'de en fazla tanınanı...  19 Şubat 2001'deki Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısında Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Başbakan Bülent Ecevit ve Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan arasındaki tartışma sonrası ülke ekonomik krize yuvarlanmıştı. Doların 1 gün içinde neredeyse yüzde 100 artması üzerine o dönemki IMF Birinci Başkan Yardımcısı Fischer, apar topar Türkiye'ye gelmişti. Fischer'le gece yarılarına kadar süren toplantıların ardından, Türkiye teknik deyimle "Lirayı dalgalanmaya bırakmıştı".

ERDOĞAN-TÜZMEN ARASINDAKİ 6 ÇATLAK

Cahit UYANIK

Rusya'ya karşı gümrüklerde 'kırmızı hat' kurulması önerisine Bakanlar Kurulu'nun verdiği ret cevabı, Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen'in siyasi yaşamında bir kırılma noktası mı, yoksa son 2 yıldır alttan alta sürüp giden bir huzursuzluğun iyice su yüzüne çıkması mı? Bu sorunun doğru cevabı ikinci cümlede gizli. Tüzmen'in son iki yılda Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'la siyasi deyimle 'kafa kafaya' geldiği ilk olay, Meclis Akaryakıt Kaçakçılığını Araştırma Komisyonu Raporu'ndaki suçlamalardı.

YERİ DEĞİŞSE BİLE MERKEZ BANKASININ BASINLA MESAFESİ DEĞİŞMEZ

Cahit UYANIK

Ekonomi muhabirliğine ilk başladığım 1988 Nisan ayında, tecrübeli gazeteci büyüklerimle izlediğim ilk toplantı Merkez Bankası Genel Kurulu idi. O zaman Rüşdü Saracoğlu Merkez Bankası Başkanıydı. Şimdi Ankara Şubesi olarak kullanılan Ulus'taki taş binanın birkaç kat altına inip bir toplantı salonuna girdik. Tıka basa doluydu. Genel Kurul divan üyelerinin oturacağı uzun masanın arkasına iki taraflı Türk bayrağı ile Atatürk posteri asılmıştı. Okuldan yeni mezun bir genç olarak o ortam (İstanbul'daki deyimle ambians) bana bir film setini andırmıştı. Bir sürü ciddi ve asık suratlı insan, kendi aralarında bile konuşmadan saatin 14.00 olmasını bekliyordu.

'GOOGLE'LAMAK VE HORTUMLAMAK

Cahit UYANIK 

Dünyaca ünlü ekonomi dergisi Fortune'da geçtiğimiz günlerde "güç" üzerine yayımlanan bir araştırma ilginç sonuçlar verdi. Güç; değişik ortamlarda, değişik şekillerde tanımlanıp sürdürülebilse bile, en kalıcı güç bir ismin, bir fiil gibi kullanılmasında ortaya çıkıyormuş.   Bunun en son örneği ise 'Google' isimli internet arama motorunun, artık evrenselleştiği kabul edilen İngilizce'de bir fiil gibi kullanılmaya başlamasıymış. Yani İngilizce'de artık 'internette arama yapmak' yerine 'googling' fiili tercih ediliyormuş. Yeni baskı İngilizce sözlüklerde bu kavram kendine yer buluyormuş. Türkçe'de de yakında 'gugullasana bir abi' terimi yerleşirse şaşmamak gerekir.

BAKIN ŞİMDİ NE OLDU?

Cahit UYANIK

Sanki ağızlarından köpük saça saça "Biz de oraya gidelim" diyenler onlar değildi. Meclis'te milletvekillerini kulislerde sıkıştırıp işgalin ne kadar güzel bir şey olduğu konusunda ikna etmeye çabalayanlar sanırsınız ki uzaydan gelmişti. Irak haritasını önlerine çekip Türk askerine gidecek yer araya araya ölenler onlar değil, başkasıydı. Askerden daha asker analizler yapanları mı ararsın, işgal acısı yaşamış bir milletin çocukları olmamıza rağmen bu haksız ve insafsız istilayı tarihi, toplumsal ve uluslararası politikanın realiteleri ile açıklamaya soyunanlara mı bakarsın.. Bir Laz fıkrasından çıkarılan kısadan hisse kadar aklını kullanamayanlar -belki özel sektörde belki kamuda- koskoca kurumların ve kuruluşların başında üst perdeden atıp tutuyordu: "Iraklılar'a özgürlük getirelim abi... Amerikalılar'a yardım edelim, ihaleleri alıp paraları cebe atalım". Oysa neymiş o Laz fıkrası? Temel hep hastaymış. Aksırıp tıksırıyormuş. Arkadaşları bir türlü ona inanmıyormuş. "Geçer geçer" diyorlarmış. Temel bir gün hastalıktan dünya değiştirmiş. Ama Temel bu... İntikamını mutlaka alacak. Mezar taşına aynen şöyle yazdırmış: Hastayum, hastayum dedim, inanmadınız. Pakın şimdi ne oldi?

3 PARTİ, GENEL MERKEZLERİ İÇİN 80 MİLYON YTL HARCADI

Cahit UYANIK 

Başkent Ankara'nın olmazsa olmazlarından siyasi partilerin yeni genel merkez binaları için milyonlarca YTL harcanıyor. Yeni yerine 19 Mayısta taşınan CHP, 25 milyon YTL harcadı. Ak Parti ise inşaatına yaklaşık 2 ay önce başlanan yeni merkeze 30 milyon YTL harcayacak.  Yeni genel merkez binasına 2004'te taşınan MHP ise bugünkü fiyatlarla 25 milyon YTL harcamıştı. 

SAKIP SABANCI'NIN YAŞAM FORMÜLÜ

Cahit UYANIK

Daha 5 yaşındaki çocukların bile ismini ezbere bildiği iki-üç iş adamından biri olan Sakıp Sabancı dün toprağa verildi. Sakıp Sabancı acaba küçük çocukların bile o minicik dimağlarında  yer etmeyi nasıl başarmıştı? Bu sorunun en basit cevabı herhalde şöyle olmalı: Sıcak kanlı davranışlarla güven yaratarak, etrafına sevgi yayıp kendisi gibi davranmak. O kadar basit. Türkiye, dün Sabancı ile birlikte belki bir daha hiç göremeyeceğimiz iş adamı misyonunu da toprağa verdi. Ben iş adamları arasında bu hasletlere sahip bir başkasını göremiyorum.

BİR IMF UZMANININ HATIRA DEFTERİ: VER HESABINI EMEKLİ ZAMMININ...

Cahit UYANIK

IMF Türkiye Masası Heyeti bugün İstanbul'da temaslarına başlıyor. Öncelikli olarak iş dünyası ve bankacıların nabzı tutulacak. İş dünyası eminiz dalgalı kurdan, bankacılar da yeni Bankalar Kanunu değişikliğinden şikayet edecek. Herkes kırk gözü kırk çeşme ağlayacak. Rapor üstüne raporlar verilecek, nutuk üstüne nutuklar patlatılacak. Eminiz IMF'nin yarı diplomatik ve halkla ilişkiler konusunda giderek ustalaşan yöneticileri, "Haklısınz, doğru söylüyorsunuz, vah vah..." deyip, içlerinden daha farklı düşünceler geçirecekler. Nasıl mı? Mesela Doğu kültürüne hayli yatkın olan İranlı Rıza Moghadam, "Sanki bütün bunları bizim için yapıyorsunuz. Kendi burnunuzun dikine gittiğinizde neler olduğunu hep birlikte görüyoruz. Bir türlü ekonominin gerekleri ile toplumun ihtiyaçlarını aynı potada eritemiyorsanız bize ne ki..."  diye içinden geçirecek. 

CUMALARA DİKKAT...

Cahit UYANIK

Recep Tayyip Erdoğan, bir Cuma namazı sonrasında başbakan oldu. Yaptığı ilk icraat ise İş Güvencesi Yasasını rafa kaldırmaktı. Vebali, günahı, sevabı onun boynuna... Elbette Allah'ın Cuma'ları bitmiyor. Bu cuma günü ise 59'uncu Hükümet'in Programı tartışmaya açılacak. Hiç şüpheniz olmasın ki, bu tartışmalarda hükümet programından çok olası Irak Operasyonu, tezkere, hükümetin ABD ile ilişkilerde takınacağı tavır halkın gözü önünde açıkça görüşülecek. Herhalde program görüşmeleri için de AKP'nin kapalı oturum isteyecek hali yok. Erdoğan'ın geçmişten bu yana gelen siyasi çizgisinde bu Cuma oldukça kritik. İlk kez Meclis'in ve milletin önünde, ertesi sabah uyanıp da yapabilecekleri konusunda fikirlerini açıklayacak. Yeni bir Menderes, yeni bir Özal olup olmadığının ilk izleri, CHP'nin yapacağı sert eleştirilere cevap verirken anlaşılabilecek. 

İNGİLİZ VE TÜRK GAZETECİLERİ

Cahit UYANIK

Dünyada bağımsız yayıncılığın en önemli kalelerinden birisi olarak gösterilen İngiliz Yayın Kuruluşu BBC geçen hafta ilginç olaylar yaşadı. İstifa üzerine istifa geldi. Hatırlayanlar çıkacaktır BBC, Muhafazakar Parti dönemindeki Falkland Savaşında da "İngiliz Ordusu, Arjantin'le savaşa girdi" diye haber yapınca, ortalık fena karışmıştı. BBC kendi ülkesinin ordusunu neden "Ordumuz" diye yazmadığı sorulduğunda bunu haberci tarafsızlığı ile açıklamıştı.

MANDA YUVA YAPMIŞ VATANDAŞIN CEBİNE.50 DOLAR SATIN ALAMAMA MACERAM...

Cahit UYANIK

Geçenlerde küçük bir ödeme için yolum Ankara'daki döviz büfelerine düştü. Zavallı bendeniz 50 Amerikan Doları satın alabilmek için büfe büfe dolaştım ama başarılı olamadım. Sebebi şuymuş: Memurların hepsi maaşlarını alır almaz dolara çeviriyorlarmış. 30, 50, 100, 500 fark etmez, ne bulurlarsa silip süpürüyorlarmış. Büfecinin biri "Elimde hiç bozuk döviz kalmadı. Ayın 20'sinden sonra memurlar yavaş yavaş sattıkça istersen sana 10 dolar vereyim" dedi.

HUZUR ÜLKESİ TUNUS'TA TÜRK OLMAK KOLAY (1)

Tunus, yaklaşık 300 yıl Osmanlı egemenliği altında kalmış bir ülke. Tunus'ta insanlar, Türk soyundan gelmekle gurur duyuyorlar ve bunu her fırsatta söylüyorlar.

Cahit UYANIK

Tunus, çoğumuzun kafasında "Bayrağı bizim bayrağa çok benzeyen ülke" olarak yer etmiştir. Orta yaşı geçkinler ise Tunus'a Fransızlar'dan bağımsızlığını kazandıran ilk cumhurbaşkanı karizmatik lider Habib Burgiba'yı da anımsarlar. Bundan aylar önce tanıdığım Tunuslu bir muhabir ise ülkesini "Bizim ülke çok huzurludur" diye övdüğünde içime tereddüt düşmüştü. İlk bakışta, Tunus'un yanı başındaki Libya'nın malum durumu ve Cezayir'de sık sık yaşanan terör insanın kafasını karıştırmaya yetiyordu çünkü... Tunus'a İstanbul'dan 2 saat 40 dakikalık uçak yolculuğu ile kolayca ulaşılıp, vizesiz ve bir turizm ülkesine giriş yaparken yaşanan standart ve yorucu olmayan prosedürleri geçince 'huzur ülkesi'nin ilk emareleri ortaya çıkmaya başlamıştı.

SÖZE BAKILDI, SEKA BALIKESİR İŞLETMESİ ALBAYRAKLARA VERİLDİ

Cahit UYANIK

Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (DDK), Albayrak Grubu tarafından satın alınan Balıkesir SEKA Kağıt Fabrikasına yapılacak yenileme yatırımlarının yazılı sözleşmeye bağlanmadığını ve alıcının şifahen söz vermesi üzerine devrin gerçekleştirildiğini bildirdi.

DDK'nın Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın (ÖİB) 2001, 2002, 2003 yılları eylem ve işlemlerinin araştırılıp denetlenmesine ilişkin raporunda "Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) kararına dayanarak oluşturan alıcı tarafından 15-20 milyon dolar civarında olan gerekli yatırımın yapılacağı, yeni bir sistem kurulacağı ve kalitenin artırılacağı konuları sözleşmede yer almamış, karar eki 'gerekçede' bu konuları alıcının ifade ettiği belirtilmiştir" denildi.

PETROL ENFLASYONU ZORLUYOR: PETROL FİYATLARINDAKİ ARTIŞIN EKONOMİYE ETKİLERİ

Cahit UYANIK

Türkiye, petrol fakiri bir ülke. Boğaz kıyılarında beklenen petrol tankerleri, ellerde bidon yüzlerce metrelik benzin istasyonu kuyrukları ve nihayetinde Süleyman Demirel'in tarihe geçen o unutulmaz sözü: "Benzin vardı da içtik mi kardeşim?".

1970'li yıllardan başlayarak petrol fiyatlarındaki artış veya azalışları çok yakından izleyen Türkiye, son dört yıldır oldukça sert bir enflasyonla mücadele programı yürütüyor. Dış piyasalarda artan ham petrol fiyatları, durduk yerde enflasyonla mücadele programını "dışarıdan" olumsuz yönde etkiliyor.