Devlet İstatistik Enstitüsünün 'tekelleşme analizi'ne göre imalat sanayiinin yüzde 58'inde tekelleşme var. Rekabetin aksadığı alt sektörlerde ise fiyat artışları yüzde 100'lere ulaşıyor.
Cahit UYANIK
Türkiye'deki rekabet yetersizliğinin fiyat artış eğilimlerinde ciddi sapmalara yol açtığı belirlendi. Tekelleşmenin olduğu sektörlerde, temmuzdaki fiyat artışlarının genel fiyat artışının üzerine çıktığı anlaşıldı.
Finansal Forum, Devlet İstatistik Enstitüsü'nün (DİE) yayınladığı alt sektörlere göre en son yoğunlaşma verileriyle, 3 Ağustos'ta açıklanan toptan eşya fiyat endeksini (TEFE) karşılaştırdı. DİE, imalat sanayiini 123 alt bölüme ayırarak yoğunlaşma oranlarını hesapladı. Buna göre alt sektörlerin sadece 18'inde tam rekabet ortamının olduğu saptandı.
DİE 34 alt sektörde orta, 27 alt sektörde yüksek yoğunlaşma saptarken 44 sektörde de çok yüksek yoğunlaşma yaşandığını belirledi. DİE, "İmalat sanayimizin yüzde 58'inde tekelleşme vardır" sonucuna ulaştı. TEFE'nin Temmuzda yüzde 1 olduğu dikkate alındığında düşük yoğunlaşma yaşanan alt sektörlerde fiyat artışlarının bu orandan düşük veya biraz üzerinde seyrettiği belirlendi.
Rekabet, zamları frenliyor
Ekonomik programın başladığı tarihler sonrasına denk gelen 7 ayda, giyim eşyası ve metal eşya imalatında fiyat artışı ortalamanın altında gerçekleşti. İlk 7 ay ve son 1 yılda yüksek zam yapan plastik ürünleri imalatı alt sektörlerinde ise Temmuz'da TEFE'nin altında zam yapıldığı belirlendi. Böylece malını satamayan rekabetçi alt sektörlerin, fiyatlara daha dikkatli zamlar yaptıkları görüldü.
Tekelciler fırsat bekliyor
İmalat sanayiinde yoğunlaşmanın en yüksek olduğu (70-100 arası) alt sektörlerde ise TEFE artışının çok fazla üzerine çıkılmadı. Sadece devletin kontrolündeki rafinaj sektöründe fiyat artışının genel oranın üstüne çıktığı gözlemlendi. Ancak fiyat artışları, temmuz açısından ele alındığında en fazla zammı yüzde 13,2 ile balıkçılık ürünleri sektörünün yaptığı saptandı. Yani konserve balık üreten tekelci firmalar, tüketimin artacağı kış için şimdiden 'fiyat hazırlığı' yaptılar.
Bu alt sektörü, diğer ulaşım araçlarıyla radyo ve tv üretimi izledi. Bu alt sektörlerde 12 ve 7 aylık ortalamalar artmazken, temmuzda patlayan talep ve tüketici kredilerinden yararlanarak tüketimini öne almak isteyenlerin eğilimlerinin, fiyat artışlarıyla karşılandığı görüldü. Bu iki alt sektörün genel fiyat artış oranlarının fazla üzerine çıkamamış olması ise ekonomik programın başındaki 'talep yetersizliği' ve 'tüketicinin ithal mallara gitmesi korkusu' olarak açıklanıyor.
Otomotivciler temmuzda gaza yüklendi
Benzeri bir eğilim yüksek derecede yoğunlaşmanın (50-70 arası) yaşandığı 3 alt sektörde de görüldü. Tartışmaların odağındaki motorlu kara taşıtları imalatçıları, 7 aylık ve yıllık artışta genel TEFE oranının altında veya biraz üzerinde zamlar yaparken, temmuzdaki aylık TEFE'nin çok üzerine çıktılar. TEFE yüzde 1 iken bu alt sektörde artışlar yüzde 3,1 oldu.
En tehlikeli ve sinsi artışlar
Finansal Forum'un yaptığı kıyaslamalar en tehlikeli ve sinsi fiyat artışlarının orta derecede yoğunlaşma (30-50) arası olan alt sektörlerde yaşandığını ortaya çıkardı. Bu sınıflamaya göre optik ve tıbbi malzeme imalatı haricindeki tüm alt sektörlerde temmuz TEFE'sinin üzerine çıkıldığı belirlendi. İlk 7 ayda ise orta derecede yoğunlaşmanın yaşandığı alt sektörlerin hepsi yüzde 19,8'lik genel artışın üzerinde zam yaptılar. Alt sektörler özelinde ise kampanyaların yoğunlaştığı mobilya sektöründe Temmuz ayı fiyat artışının yüzde 5,7 olması dikkat çekti.
(Bu haber 11 Ağustos 2000 tarihli Finansal Forum gazetesinde yayınlanmıştır.)
TEKELLEŞME VE ZAM EĞİLİMLERİ
(*)
|
||||
ALT SEKTÖR
|
YOĞUNLAŞMA ORANI
|
TEMMUZ-2000 TEFE
|
OCAK-TEMMUZ 2000 TEFE
|
12 AYLIK TEMMUZ TEFE
|
ÇOK YÜKSEK YOĞUNLAŞMA
|
||||
Diğer Ulaşt. Araç.
|
100.00
|
3,6
|
12,1
|
20,2
|
Metal olma. Min.
|
96,64
|
1,2
|
27,8
|
48,2
|
Raf. Ed. Pet. Ür.
|
94,01
|
0,4
|
13,3
|
69,2
|
İlet. Tec. İm.
|
93,92
|
2,3
|
14,3
|
39,2
|
Büro Mak. İm.
|
91,64
|
3,7
|
19,5
|
49,9
|
Balıkç. Balık Ür.
|
90,46
|
13,2
|
21,2
|
18,9
|
Basın yayım
|
89,06
|
1,9
|
4,0
|
27,4
|
YÜKSEK YOĞUNLAŞMA
|
||||
Elek. Tec. İm.
|
70,67
|
3,3
|
21,8
|
45,3
|
Tütün. Ür. İmal.
|
54,81
|
0,0
|
0,0
|
104,0
|
Mot. Kar. Taş. İm.
|
51,50
|
3,1
|
21,7
|
49,5
|
ORTA DERECE YOĞUNLAŞMA
|
||||
Ağaç. Ür. İm.
|
49,04
|
2,1
|
28,6
|
60,0
|
Mak. Ve Tec. İm.
|
48,37
|
2,7
|
23,6
|
47,5
|
Kağıt ve Ür. İmal.
|
46,66
|
1,3
|
28,9
|
64,9
|
Kimyasal Mad.Ü.
|
42,86
|
1,1
|
23,0
|
62,4
|
Ana metal san.
|
41,87
|
3,3
|
28,5
|
60,4
|
Opt. ve tıbbi Alet.
|
39,22
|
-4,3
|
28,1
|
49,2
|
Mobilya imal.
|
34,70
|
5,7
|
29,3
|
59,1
|
DÜŞÜK YOĞUNLAŞMA
|
||||
Taşocakcılığı
|
29,87
|
4,2
|
18,5
|
21,2
|
Tekstil Ür. İmal.
|
27,58
|
2,0
|
26,5
|
54,4
|
Deri San.
|
22,20
|
3,3
|
24,9
|
56,4
|
Metal Eşya İmal.
|
20,06
|
1,7
|
15,8
|
33,3
|
Plastik Ürün İm.
|
18,40
|
0,8
|
36,9
|
79,1
|
Giyim eşya. İmal.
|
6,37
|
0,6
|
11,2
|
32,0
|
GENEL
|
1,0
|
19,8
|
52,3
|
|
(*) DİE en yeni yoğunlaşma oranı verilerini 1999 Aralık ayında
1997’ye ilişkin olarak açıkladı
|
||||
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder