KULİS: 18 YIL ÖNCESİNDEN BİR 'TAŞERON İŞÇİ' ÖYKÜSÜ... ÖZELLEŞTİRME İDARESİNİN 'TEMİZLİKÇİ GİBİ' GÖSTERİLEN SEKRETERLERİ...

Cahit UYANIK

Zaman zaman bu sayfada Türkiye'deki garip özelleştirme öykülerini okuyorsunuz. Bunlara bakıp da benim özelleştirmeye karşı olduğum için böyle yaptığıma hükmetmeyin. Ben sadece "böyle" özelleştirme istemiyorum. Bu konuda kulağıma gelen son öyküyü birazdan size aktaracağım; işte o zaman "böyle" sözcüğünün ne anlama geldiğini öğrenmiş olacaksınız.

...........

Efendim, Ankara'da Cumhurbaşkanlığı Köşküne komşu sokaklardan birinde faaliyet gösteren Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) diye bir kurumumuz var. Malumunuz bu kurum son zamanlarda siyasi içerikli atamalar sebebiyle eleştiriler alıyor. Muhalefet partileri KİT'leri özelleştirmesi için kurulan ÖİB'i, KİT'leşmekle suçluyor. 

Her ne kadar özelleştirmeye ilişkin görevleri bittikten sonra kendi kendini lağvedeceği belirtilse de, ÖİB eninde sonunda bir kamu kuruluşu ve yürütülen hizmetler de kamu hizmeti. Anayasamız ve onunla bağlantılı  devletin personel kanunları kamu hizmetinin devlet memurlarınca yürütüleceğini belirtiyor. Oysa ÖİB, özellikle devletin "GİH" yani Genel İdare Hizmetleri sınıfından hizmetlerini özelleştirmiş...! Açık söyleyelim, doğrudan doğruya kamu hizmetleri özelleştirilmiş.

BALIKESİR SEKA ÖZELLEŞTİRMESİNDE "YARGILAMAMA" KARARI KALDIRILDI

Cahit UYANIK

Danıştay 1. Dairesi, SEKA'ya ait Balıkesir İşletmesinin satışına ilişkin Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) Kararı'nın iptaline ilişkin "yargı kararını uygulamamak suretiyle görevlerini kötüye kullandıkları" iddiasıyla Özelleştirme İdaresi Başkanı Metin Kilci ve Başkan Yardımcısı İsmail Destan hakkında soruşturma izni verilmemesi yönündeki kararı kaldırdı. 

KULİS: ÖZELLEŞTİRME VE "BURDUR'UN İNEKLERİ"...

Bir tesis özelleştirildi ve Burdur'da hayvancılık ölüm döşeğine düştü... Traji-komik bir özelleştirme deneyimi... 

Türkiye'de özelleştirme giderek "bitmeyen şarkı"ya dönüşüyor. DSP Azınlık Hükümeti de bu analizi doğru çıkarmak için elinden geleni yapmaya başladı. Bugüne kadar her yıl ilan edilmesine rağmen, hiç bir zaman tutturulamayan özelleştirme hedefi tuzağına DSP de düştü. Oysa DSP'ye yakışan "Özelleştirmede hedef ilan etmiyoruz. Yapabildiğimiz kadarını yaparız. Önemli olan sattığımız şirketlerin emin ellerde olmasıdır" demesiydi.  Ama DSP, büyük ihtimalle IMF ile ilişkileri tehlikeye düşürmemek için yasak savma kabilinden bir hedef açıklanmasına göz yumdu.

Türkiye'de özelleştirme denilen kavramın arkasına neler gizlendiğini öğrenmek için Ankara'dan veya İstanbul'dan bakarak ahkam kesmemek gerekiyor. Çünkü Anadolu'nun değişik köşelerinde "özelleştirme yağma ve talana dönüşmüştür" sloganını haklı çıkaracak bir sürü olay yaşanıyor. 

Bunun son örneklerinden biri Burdur'da gelişti. Ege'de bulunmasına rağmen hayvancılığa dayalı ekonomiye sahip olan Burdur'da, hayati öneme sahip süt fabrikası bir süre önce özelleştirilmişti. Burdur'da özelleştirmenin yarattığı sanal cennet 1 yıl sürdü. Fabrikayı satın alan firma, tesisi kapatıp Gönen'e taşıyacağını açıkladı. Aslında bu son karar yaklaşık 1 yıldır yaşanan olumsuzluklar zincirinin son halkası niteliğindeydi. 

Taşıma kararını başlatan süreçte fabrika günlük süt işleme kapasitesini 200 tondan 20 tona kadar düşürmüştü. Bunun doğal sonucu olarak da fabrikada çalışanların sayısı 250'den 102'ye düşürüldü. Ardından fabrika süt tankları satıldı. Satılan 70 tanktan 180 milyar lira kazanıldı. Oysa fabrika 121 milyar liraya özelleştirilmişti. Kısa günün karı yaklaşık 59 milyar lira oldu. Burdurlulara bakılırsa fabrikanın 150 dönümlük arazisinin bedeli 1,5 trilyon lira. Burdurlular tesisin taşınmasından sonra fabrikanın yerine lüks villaların yapılacağına kesin gözüyle bakıyor. Eskiden kentte günlük 600 ton süt üretildiğini belirten Burdurlular, hayvanlarını mezbahaya göndermekten başka bir çözümleri kalmadığını düşünüyorlar. 

Evet Türkiye bir yandan hayvancılık reformu yapmak için çırpınıyor. Bir yandan da 'özelleştirmeye kurban' inek manzaraları yaşıyor. Dua edelim de Türkiye'deki (bu haliyle) özelleştirmeye sadece inekler kurban olsun...     

(Bu kulis yazısı, Bülent Uzungil takma adıyla TİM'im yayın organı Görünüm'ün Şubat 1999 tarihli sayısı Başkentten sayfasında yayınlanmıştır.) 
DÜNYANIN EN KÜÇÜK ÖZELLEŞTİRMESİNİ YAPTIK: 468 ALMAN MARKI
SÖZE BAKILDI, SEKA BALIKESİR İŞLETMESİ ALBAYRAKLARA VERİLDİ
TÜPRAŞ ÖZELLEŞTİRMESİ: 37.3 DOLARLIK MASRAFLA 3.6 MİLYAR DOLAR KAZANILDI
SİGARA FİYATINA ÖZELLEŞTİRME ARSASI...

DÜNYANIN EN KÜÇÜK ÖZELLEŞTİRMESİNİ YAPTIK: 468 ALMAN MARKI

Cahit UYANIK

Türkiye'de özelleştirme denilince nedense  garip olayların önü arkası kesilmiyor. Bir gün Türk özelleştirme tarihi yazılırsa, bu garip olayları görüp öyle şaşıracağız ki.... İşte o zaman Türkiye'den neden Aziz Nesin gibi dünya çapında mizah yazarlarının çıktığını özelleştirme perspektifinden de baktığımızda da kolayca anlayacağız. Alın size bir örnek...

Resmi Gazete'nin 23 Aralık 1999 tarihli nüshasını dikkatle inceleyenler, özelleştirme uygulamaları garabetine bir örnek eklendiğini gördüler. Koskoca Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) elinde bulundurduğu BASF-Sümerbank Türk Kimya Sanayii A.Ş.'nin 106 adet (yüz altı adet) hissesini 468 Alman Markı bedelle (yanlış okumadınız dört yüz altmış sekiz Alman Markı), Yarımca Porselen T.A.Ş'ye peşin bedelle satmaya karar vermişti. Bu 106 hisse, söz konusu şirketin binde 2'lik payına isabet ediyordu ve dolar karşılığı da 244 Amerikan Doları idi. 

YÖNETENLERİ YÖNETİYORLAR: ULUSLARARASI DANIŞMANLIK FİRMALARI

Cahit UYANIK

Uluslararası danışmanlık firmaları ve yatırım bankalarının Türkiye'deki etkileri üzerine bir yazı yazmak üzere kolları sıvadığımda, doğrusu konunun bu kadar geniş ve karmaşık boyutları olacağını hiç aklıma getirmemiştim. Beni böyle bir yazı hazırlamaya iten en önemli etken, danışman firma ve bankalar hakkında kapalı kapılar ardında anlatılan, ancak bir türlü kamuoyunda dillendirilmeyen ve kaleme alınmayan şeyleri gün ışığına çıkarmaktı. Anlatılan olumsuzlukların genel çerçevesi, danışman firma ve bankaların yerel koşullar hakkındaki derin bilgisizliklerine rağmen, Türkiye'nin kaderinde söz sahibi oldukları yönündeydi.

SİGARA FİYATINA ÖZELLEŞTİRME ARSASI...

Cahit UYANIK

Özelleştirmede bir yandan milyar dolarlık uygulamalar yapılıp, büyük satışların da hazırlıkları sürdürülürken; öte yandan 'sigara fiyatı'na özelleştirmeler yapılıyor. Karadeniz Bakır İşletmeleri (KBİ) elindeki arsaların bazılarının metrekaresini 65-70 bin TL'den sattı. KBİ, Murgul Aşağı Küre'deki 47 metrekarelik bir arsasını 3 milyon TL'ye özelleştirdi. Böylece arsanın metrekare fiyatı 63 bin 830 TL'ye gelmiş oldu. 

TÜPRAŞ ÖZELLEŞTİRMESİ: 37.3 DOLARLIK MASRAFLA 3.6 MİLYAR DOLAR KAZANILDI

Cahit UYANIK 

Türkiye, 20 yılı aşkın zamandır süren özelleştirme macerasında mahkeme kararlarına saygı göstermeye başlamasının ödülünü Tüpraş özelleştirmesindeki ek 3 milyar 625 milyon dolarlık kazançla aldı. Hükümet, Tüpraş'ın yüzde 65.76'sını 2003-2004 yıllarında yapılan özelleştirme ihalesinde 1 milyar 302 milyon dolara Efremov-Zorlu Ortaklığı'na satmıştı. Ancak Petrol-İş Sendikası tarafından Ankara 10. İdare Mahkemesi'ne açılan davada mahkeme, işlemin iptaline karar verdi. 2 Haziran 2004'te verilen bu karar, daha sonra Danıştay tarafından da onaylanınca hükümet ihaleyi iptal etmek zorunda kalmıştı.

ÖZELLEŞTİRME, CALP VE SOSYAL DEMOKRASİ

Cahit UYANIK

Sosyal demokrasinin "sat-sav-kurtul" mantığıyla yürütülen özelleştirme çalışmalarına en ciddi eleştiriyi yönelten ismi Necdet Calp öldü. Ekranın siyah-beyaz aydınlandığı günlerdi. Bir gece televizyona 4 adam çıktı. Açık oturumu yöneten gazeteci Hüsamettin Çelebi, Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) Genel Başkanı Turgut Sunalp, ANAP Genel Başkanı Turgut Özal, Halkçı Parti (HP) Genel Başkanı Necdet Calp. Herkes "askerin adamı" Sunalp'in gecenin yıldızı olacağını beklerken, tartışma Özal'la Calp arasında geçti. 

SÖZE BAKILDI, SEKA BALIKESİR İŞLETMESİ ALBAYRAKLARA VERİLDİ

Cahit UYANIK

Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (DDK), Albayrak Grubu tarafından satın alınan Balıkesir SEKA Kağıt Fabrikasına yapılacak yenileme yatırımlarının yazılı sözleşmeye bağlanmadığını ve alıcının şifahen söz vermesi üzerine devrin gerçekleştirildiğini bildirdi.

DDK'nın Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın (ÖİB) 2001, 2002, 2003 yılları eylem ve işlemlerinin araştırılıp denetlenmesine ilişkin raporunda "Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) kararına dayanarak oluşturan alıcı tarafından 15-20 milyon dolar civarında olan gerekli yatırımın yapılacağı, yeni bir sistem kurulacağı ve kalitenin artırılacağı konuları sözleşmede yer almamış, karar eki 'gerekçede' bu konuları alıcının ifade ettiği belirtilmiştir" denildi.