BİST’TE KOLAY İŞLEM İÇİN ‘TÜRK YAPAY ZEKASI’ YAZILIYOR

- TOBB ETÜ’DEN İKİ AKADEMİSYEN BİST’TE OPSİYON İŞLEMİ YAPMAYI

KOLAYLAŞTIRACAK YAPAY ZEKA DESTEKLİ BİR YAZILIM GELİŞTİRİYOR

- YAZILIM TAMAMLANDIĞINDA BİR ARAYÜZ SAYESİNDE, OPSİYON ÜRÜNLERİNDE ALIM-SATIM UYARISI VEREN VEYA OTOMATİK ALIM SATIM

YAPABİLEN ALGORİTMİK İŞLEMLER GERÇEKLEŞTİRİLEBİLECEK   

Borsa İstanbul’daki (BİST) türev ürünlere isabetli ve istikrarlı şekilde kazandıran yatırım yapmak veya kur riskinden korunmak isteyenler için, yapay zeka desteğiyle bir bilgisayar yazılımı geliştirilmeye başlandı. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesinde (TOBB ETÜ) yaklaşık 1,5 yıldır sürdürülen ve TÜBİTAK’ın desteklediği Ar-Ge projesi hayata geçtiğinde yatırımcılar, kolayca kullanabilecekleri bir arayüz yardımıyla; yapay zeka destekli alım satım stratejileri geliştirerek algoritmik işlemler yapabilecek. Yani bu arayüz, yatırımcıyı alım veya satım yapmaya geçmesi konusunda uyarıp, kendisi otomatik olarak alım satım işlemleri de gerçekleştirebilecek. 

TOBB ETÜ’deki geliştirme çalışmaları süren proje bittiğinde, BİST bünyesinde türev işlemlerinin gerçekleştirildiği Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasındaki (VİOP) opsiyon işlemlerine izin veren ürünlere yapay zeka ve algoritmalar desteğiyle bilinçli yatırım yapmak kolaylaşacak. VİOP bünyesinde halen; BİST-30 Endeksi, Dolar-TL kuru ile 10 ayrı şirketin hisse senetlerinin değerine dayalı opsiyon işlemi yapma imkanı var. Yatırımcılar VİOP’ta kâr amaçlayarak veya kur riskinden korunulması (hedge) amaçlı işlemler gerçekleştirebiliyor. BİST’in 2016 Faaliyet Raporuna göre bu piyasada işlem rekorları kırıldı ve yatırımcıların VİOP ve opsiyon işlemlerine ilgisi giderek artıyor.

İlk aşamada New York Borsası verileri kullanıldı,

ortalamadan yüksek kazanç sağlandı

TOBB ETÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Murat ÖZBAYOĞLU ve İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ekin TOKAT’ın TÜBİTAK desteği ile 2016 yılından bu yana sürdürdükleri “Derin Öğrenme ve Evrimsel Algoritma Tabanlı Opsiyon Alım-Satım Stratejileri Eniyilemesi İçin Çok-Etmenli Bir Benzetim Ve Başarım Testi Platformu Yazılımı” adlı Ar-Ge projesinde ilk aşama tamamlandı.

Özbayoğlu ve Tokat, şu ana kadar New York Borsasındaki opsiyon işlemleri üzerinden gerçekleştirdikleri ve ortalama kazançtan daha yüksek kazanç elde ettikleri yazılımı, ikinci aşamada BİST’teki VİOP ve özellikle opsiyon işlemlerine uygulayacaklarını ifade ettiler. Özbayoğlu ve Tokat  yazılımın gelecek yıl ortasına doğru nihai haline geleceğini kaydettiler.   

Ev alırken kaparo vermeye benzeyen ancak yatırımcıya karmaşık gelen işlem kolaylaşacak

Opsiyon sözleşmelerinin prim karşılığında, opsiyonu satın alana hiç bir yükümlülük altına girmeden, belirli tutardaki varlığı (döviz, hisse senedi, tahvil, emtia vb.) belirlenmiş bir fiyattan, belirli bir vadede alma ya da satma hakkı verdiğini anlatan Özbayoğlu ve Tokat, “Bunu bir ev satın alınmak istenirken, satıcıyı belli bir süre bağlamak için kaparo verilmesine benzetebiliriz. Türkiye’de opsiyon piyasası henüz yeni gelişmeye başladı. İşlem, ilk bakışta yatırımcılara karmaşık da geliyor olabilir. Geliştireceğimiz yazılım ve arayüz yardımıyla, yatırımcıların  opsiyon işlemlerini kolaylaştıracağız. Arayüze; borsa endeksine dayalı opsiyon kağıdı veya opsiyon işlemine izin verilen hisse senedi ismi girildiğinde, bir strateji doğrultusunda, size alım veya satım sinyali verecek, alım satım işlemi de yapabilecek” dediler.

Yapay zeka verilere dayalı strateji geliştirecek,

uygulanan stratejinin  başarısı hakkında bilgi verecek

Geliştirecekleri yazılımın yatırımcıya geçmiş veriler yardımıyla, ekonomik kriz, olumlu-olumsuz şirket haberleri ve sektör haberlerine duyarlı bir strateji sağlayacağını ifade eden Özbayoğlu ve Tokat,  böylece bir trend analizi ve değer tahmini yapılabileceğini anlattılar. Geliştirecekleri bu yazılım sayesinde finansal veri analizi konusunda çalışmak isteyen akademisyenler, konuya ilgi duyan öğrenciler, diğer kullanıcılar, banka veya aracı kurumlarda çalışan fon yöneticileri ile piyasa profesyonellerinin Türkiye veya yurt dışı piyasalar için kolaylıkla strateji geliştirebileceğini vurgulayan Özbayoğlu ve Tokat şöyle konuştular:

(İlginizi çekebilir) KENDİ SEKTÖRÜNDEN TÜRK SERMAYE PİYASASI VE İMKB'NİN GELECEĞİ İÇİN KRİTİK RAPOR

“Yazılım, uygulanan stratejinin ne kadar başarılı olduğunu da yatırımcıya gösterecek. Bu şekilde varlık yönetimi, piyasalarda yer alan finansal ürünler farkındalığı, karşılaştırmalı performans analizi gibi konularda geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşma imkanı olacağını düşünüyoruz. Böylece daha geniş kitlelerin katılımı sağlanarak finansal piyasalardaki işlem hacimlerinin artışı, dolayısıyla Türk finans sektörünün genişlemesi mümkün olabilir. Finans piyasalarının da ihtiyaçlarına karşılık verebilecek bir ortam sunulduğu için, üniversite-sanayi işbirlikleri geliştirme potansiyeli de yüksek.”

---------------------------

“Dünya borsalarındaki düşüşlerde

algoritmik işlemlerin önemli payı vardı”

Başta New York Borsası olmak üzere dünyanın en önemli borsalarında, geçen Şubat ayı başında yaşanan düşüşlerde algoritmik işlemlerin önemli rolü olduğu belirtilmişti. Özbayoğlu ve Tokat, bilgisayarlara yüklenmiş yazılımların birbirine benzeyen verileri kullandığını ve bunun strateji benzerliğini de beraberinde getirdiğini ifade ederek, “Aralarında küçük farklılıklar var. Bunlardan biri veya birkaçı satışa geçtiğinde, diğer algoritmik işlemleri de tetikleyebiliyor. Satış için sıraya girmeye başlıyorlar. Alıcı az olduğu için fiyatlar daha düşüyor. Satışların aniden artması ve endekste yaşanan hızlı düşüşte, bilgisayarlar yani algoritmik işlemlerin önemli payı var” dediler.     

---------------------------

BİST’teki Opsiyon Sözleşmelerinde Rekor Artış Sağlandı

BİST’in tanımlamasına göre opsiyon; iki taraf arasında yapılan ve alıcıya, ödeyeceği belli bir tutar (opsiyon primi) karşılığında, belirli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), bugünden belirlenen bir fiyat (kullanım fiyatı) üzerinden opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi satın alma veya satma hakkı tanıyan; satıcıya da alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti, veya finansal göstergeyi satma veya alma yükümlülüğü getiren bir sözleşme... VİOP’ta hisse senedi (10 şirket), borsa endeksi (BİST-30) ve döviz (Dolar-TL kuru) opsiyon sözleşmeleri işlem görüyor.

Opsiyon işlemleri; riskten korunmak (hedge) isteyen yatırımcılara risk yönetimi yapma imkânı sağlarken, fiyat beklentisi çerçevesinde kâr elde etmek isteyen yatırımcılar için de spot piyasalardan daha düşük teminat tutarlarıyla, aynı miktarda dayanak varlık üzerine yatırım yapma olanağı veriyor.

BİST’in verilerine göre yatırımcıların opsiyon sözleşmelerine ilgisi rekor düzeyde artış gösterdi. 2015 yılında döviz opsiyon sözleşmelerinde 4,2 milyar TL olan işlem hacmi yüzde 427 artarak 2016 yılında 22 milyar TL’ye ulaştı. 2015 yılında hisse senedi opsiyon sözleşmelerinde 527,2 milyon TL olan işlem hacmi ise yüzde 282 artarak, 2016 yılında 2 milyar TL olarak gerçekleşti.

(Bu haber TOBB'un yayın organı Ekonomik Forum Dergisinin Sayı-285'te (Nisan 2018) yayınlanmış, medyaya basın bülteni olarak servis edilmiş ve pek çok gazetede yayınlanmıştır.)
(İlginizi çekebilir) YATIRIMCILAR İLE KAMUYU BİLGİLENDİRMENİN ÖNEMİ: KAP