TÜRKİYE, DOLARI DURDURMAK İÇİN SWAP (TAKAS) SİLAHINA 2001 KRİZİNDE DE SARILMIŞTI

SWAPTA VERGİ TARTIŞMASI

Bankaların takas nedeniyle elde edecekleri kur ve faiz kazançlarının vergilendirilip vergilendirilmeyeceği Maliye ve Hazine arasında tartışma konusu oldu.

Cahit UYANIK

Koşulları dün açıklanan takas (swap) operasyonunda bankaların sağlayacakları ek kazançların vergilendirilip vergilendirilmeyeceği ayrı bir tartışma konusu oluşturdu. Bankalar ellerindeki TL cinsinden tahvilleri takas ederek; 1 milyon 160 bin TL'lik değişim kuru ile faiz ve anapara itfası sırasındaki kur arasında oluşan fark nedeniyle bir kazanç elde edecekler.  Ayrıca takas ihalesinde oluşacak faiz kadar da bir ek faiz kazancı sağlayacaklar. 

Hazine yetkilileri önümüzdeki hafta başında tamamlanacak takasın bankalara ek bir vergi yükü getirmeyeceğini ve DİBS'lerin mevcut vergilendirme sisteminin aynen süreceğini bildirdiler. Hazine Müsteşarlığının ilan ettiği takas koşullarına göre de, ihraç edilecek tahviller için halihazırda uygulanmakta olan muhasebe kuralları geçerli olacak.

Maliye: Yasalar net değil

Ancak Maliye Bakanlığına bağlı iki hesap uzmanının hazırladığı "Swap İşlemleri, İşleyişi ve Vergisel Boyutu" konulu çalışmaya göre takas işlemlerine ilişkin sözleşmelerde kur farkı gelir-giderleri ile faiz gelir ve giderlerinin nasıl değerlendirilebileceği henüz net değil. 

Türkiye'de risk yönetimi muhasebesi olmadığı için spekülatif işlemler ile hedging (risk azaltma) amaçlı işlemlerin birbirinden ayrılamadığı anlatılan araştırmaya göre, kurumların swap işlemlerinden elde ettikleri kazançların Kurumlar Vergisi Kanununa göre safi (net) kurum kazancına dahil edilerek vergilendirilmesi gerekiyor.

(Tıklayınız) TÜRKİYE'DE CARRY TRADE'LER SEÇİM VE ENFLASYONA ENDEKSLİ

Dünya swap piyasası hızlı büyüdü

Hesap uzmanları Fatih Kemal Ebiçlioğlu ve Abdülkadir Karaman tarafından hazırlanan çalışmada uluslararası swap piyasalarının büyük hızla büyüdüğü belirtilerek, 1984 yılında 75 milyar dolar olan büyüklüğünün 1988 yılında 500 milyar dolara ulaştığı anlatıldı. 

Swap piyasasının gelişmesindeki en önemli etkenin bu türev aracın yavaş yavaş bir "kredi piyasası aracı"na dönüşmesi olduğu belirtilen çalışmada "Swap işlemleri krediden farklı olarak son derece hızlı şekilde gerçekleşir. Genellikle telefonla kurulan bağlantılar daha sonra faksla teyit edilir. Kısa sürede anlaşma yapılır ve maliyetler düşürülür" denildi. 

Ülkeler swap'ı ne amaçla kullanıyor? 

Swap işlemlerinin ülkeler açısından özellikle ödemeler bilançosunda geçici nedenle ortaya çıkan açıkları finanse etmek veya ulusal paradan spekülatif kaçışları önlemek için yapıldığı anlatılan çalışmada, ulusal paranın değer yitirdiği dönemlerde spekülatörlerin sağlam dövizlere yöneldiği bildirildi. Bu durumda swap anlaşmalarının ülkelerin başvurabileceği güvenlik aracına dönüştüğü ifade edilen araştırmada "Swap aracılığıyla sağlam paralı ülkelerin paraları elde edilir. Bu dövizler merkez bankasının döviz piyasasına yapacağı müdahalelerde kullanılır. Spekülatif akım durduğu zaman swap anlaşması da amacına ulaşır. Bundan sonraki işlem, alınan bu dövizleri iade etmek ve karşı ülkeye verilen ulusal para fonlarını geri almaktır" görüşü dile getirildi. 

Swap neden eksik vergilendiriliyor?

Swap işlemi sonucunda elde edilen kazancı kur farkı geliri olarak tanımlamaya çalışmanın menkul sermaye iradını gizlemeye yönelik olacağına işaret edilen çalışmada "Swap kazançları, nakdi sermaye dolayısıyla elde edilen kazançlardır. Bu, Gelir Vergisi Kanununun menkul sermaye iradının genel tanımına girer ve buna göre vergilendirilmelidir" görüşü savunuldu.

Kurumların swap işlemlerinde elde ettikleri kazançların ise safi kurum kazancına dahil edileceği belirtilen çalışmada, safi kurum kazancının tespitinde GVK'nın ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı ifade edildi. Çalışmada forward ve swap işlemlerinin Türkiye'de daha çok vergiden kaçınmanın bir yolu olarak kullanıldıkları da kaydedildi. 

(Bu haber 13 Haziran 2001 tarihli Finansal Forum Gazetesinde yayınlanmıştır.)