Cahit UYANIK
Devlet, özel sektörü kayıt dışı olmak ve düzgün bir muhasebe sistemi kuramamakla suçlarken, kendisinin de sık sık kayıt dışı işlemlere başvurduğu belirlendi. Devlet muhasebesinde bazı giderlerin gizlenmesi amacıyla "torba hesaplar" tutulduğu belirlendi. Sayıştay'ın 2000 Yılı Raporuna göre torba hesaplar, gizlenmek istenen giderler, kur farkları ve çeşitli nitelikte kayıtlar için işletiliyor. Ancak hesaplar muhasebe ilkelerine aykırı olarak tek taraflı işlendiği için, teknik deyimle devir vermiyor. Sonuçta hiç bir anlam ifade etmeyen bu hesaplar, her yıl başında otomatikman sıfırlanıyor. Üstelik bu tür hesapların açılmasına ilişkin yetki de, her yıl Meclis'te kabul edilen Bütçe Kanunları ile alınıyor.
"Kayıt dışı bütçe işlemleri" diye de tanımlanan torba hesaplar, daha çok borçlanmalara ilişkin olarak kullanılıyor. Örneğin bazı durumlarda devlet borçlarının ödenmesi gereken faizleri yerine tahvil veya bono veriliyor. Ancak bu işlemler gider olarak kaydedilmiyor. Yine benzer şekilde hükümet, görev zararı borçlarına karşılık olarak alacaklı kuruluşa tahvil verdiğinde de gider kaydı yapmıyor. Oysa sağlıklı bir muhasebe sistemi, bu işlemlerin bir taraftan devlet borcuna, diğer taraftan da bütçe giderine yazılmasını gerektiriyor. Ancak uygulamada bu tür bazı işlemler devlet borcuna kaydedilmediği gibi, karşılığında yapılan giderler de bütçe gideri olarak yazılmıyor. Bunun yerine bütçe gideri dışında bazı anlamsız hesaplara yazılıyor. İşte bu tip hesaplara "torba hesap" deniliyor. Devletin dış borçlar kapsamı içinde savunma amaçlı aldığı borçlar da "devlet sırrı" olduğu gerekçesiyle gizli hesaplarda izleniyor.
605 trilyon lira kayıp
Sayıştay Raporunda bütçe dışında harcanan bu tutarlarla hangi işlemlerin finanse edildiğini tam olarak tespit etmenin mümkün olmadığı ifade edilerek "Mevcut sistem içinde bu giderler, sadece kamuoyundan ve Meclis'ten gizlenmekle kalmaz. Bizzat uygulayıcılar da gerçek verileri elde etme olanağını yitirirler" denildi.
Raporda bütçeleştirilmeyen işlemlerin temel olarak kamu açıklarını az az gösterme ve sorumluluktan kaçınma kaygısından kaynaklandığı da anlatılarak, örneğin dış borçlanmayla finanse edilen harcamalar aynı yıl içinde tespit edilmesine rağmen, Maliye Bakanlığının bunları bütçeleştirmediği ifade edildi. Rapora göre 1999 yılında bütçeleştirilmeyen dış borç kullanımlarının tutarı 605 trilyon lira olarak belirlendi.
Neler torba hesaba giriyor?
- Nakit dışı borçlanma senetlerinin faizleri
- Dış borçla finanse edilen giderlerin büyük kısmı
- Dış ayni krediler ve tahvil komisyonları
- Hazinenin üstlendiği ve ödediği garantili borçlar
- MB'ye verilen değerleme ve aleyhte oluşan kur farkına karşılık verilen tahviller
- MB'de lehte oluşan kur farklarına karşılık mahsup edilen tahviller
- KİT'lere verilen görevler karşılığında oluşan borçlar
- Borç tahkim uygulamaları
- Savunma borçlarının bazılarının karşılığı.
(Bu haber, Finansal Forum Gazetesinin 30.12.2000 tarihli sayısında yayınlanmıştır.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder